縱囚論

　　信義行于君子，而刑戮施于小人。刑入于死者，乃罪大惡極，此又小人之尤甚者也。寧以義死，不茍幸生，而視死如歸，此又君子之尤難者也。方唐太宗之六年，錄大辟囚三百余人，縱使還家，約其自歸以就死。是以君子之難能，期小人之尤者以必能也。其囚及期，而卒自歸無(wú)后者。是君子之所難，而小人之所易也。此豈近于人情哉?

　　或曰：罪大惡極，誠(chéng)小人矣；及施恩德以臨之，可使變而為君子。蓋恩德入人之深，而移人之速，有如是者矣。曰：太宗之為此，所以求此名也。然安知夫縱之去也，不意其必來(lái)以冀免，所以縱之乎?又安知夫被縱而去也，不意其自歸而必獲免，所以復(fù)來(lái)乎?夫意其必來(lái)而縱之，是上賊下之情也；意其必免而復(fù)來(lái)，是下賊上之心也。吾見(jiàn)上下交相賊以成此名也，烏有所謂施恩德與夫知信義者哉?不然，太宗施德于天下，于茲六年矣，不能使小人不為極惡大罪，而一日之恩，能使視死如歸，而存信義。此又不通之論也!

　　然則何為而可?曰：縱而來(lái)歸，殺之無(wú)赦。而又縱之，而又來(lái)，則可知為恩德之致?tīng)?。然此必?zé)o之事也。若夫縱而來(lái)歸而赦之，可偶一為之爾。若屢為之，則殺人者皆不死。是可為天下之常法乎?不可為常者，其圣人之法乎?是以堯、舜、三王之治，必本于人情，不立異以為高，不逆情以干譽(yù)。

　　xìn yì háng yú jun1 zǐ ，ér xíng lù shī yú xiǎo rén 。xíng rù yú sǐ zhě ，nǎi zuì dà è jí ，cǐ yòu xiǎo rén zhī yóu shèn zhě yě 。níng yǐ yì sǐ ，bú gǒu xìng shēng ，ér shì sǐ rú guī ，cǐ yòu jun1 zǐ zhī yóu nán zhě yě 。fāng táng tài zōng zhī liù nián ，lù dà pì qiú sān bǎi yú rén ，zòng shǐ hái jiā ，yuē qí zì guī yǐ jiù sǐ 。shì yǐ jun1 zǐ zhī nán néng ，qī xiǎo rén zhī yóu zhě yǐ bì néng yě 。qí qiú jí qī ，ér zú zì guī wú hòu zhě 。shì jun1 zǐ zhī suǒ nán ，ér xiǎo rén zhī suǒ yì yě 。cǐ qǐ jìn yú rén qíng zāi ?

　　huò yuē ：zuì dà è jí ，chéng xiǎo rén yǐ ；jí shī ēn dé yǐ lín zhī ，kě shǐ biàn ér wéi jun1 zǐ 。gài ēn dé rù rén zhī shēn ，ér yí rén zhī sù ，yǒu rú shì zhě yǐ 。yuē ：tài zōng zhī wéi cǐ ，suǒ yǐ qiú cǐ míng yě 。rán ān zhī fū zòng zhī qù yě ，bú yì qí bì lái yǐ jì miǎn ，suǒ yǐ zòng zhī hū ?yòu ān zhī fū bèi zòng ér qù yě ，bú yì qí zì guī ér bì huò miǎn ，suǒ yǐ fù lái hū ?fū yì qí bì lái ér zòng zhī ，shì shàng zéi xià zhī qíng yě ；yì qí bì miǎn ér fù lái ，shì xià zéi shàng zhī xīn yě 。wú jiàn shàng xià jiāo xiàng zéi yǐ chéng cǐ míng yě ，wū yǒu suǒ wèi shī ēn dé yǔ fū zhī xìn yì zhě zāi ?bú rán ，tài zōng shī dé yú tiān xià ，yú zī liù nián yǐ ，bú néng shǐ xiǎo rén bú wéi jí è dà zuì ，ér yī rì zhī ēn ，néng shǐ shì sǐ rú guī ，ér cún xìn yì 。cǐ yòu bú tōng zhī lùn yě !

　　rán zé hé wéi ér kě ?yuē ：zòng ér lái guī ，shā zhī wú shè 。ér yòu zòng zhī ，ér yòu lái ，zé kě zhī wéi ēn dé zhī zhì ěr 。rán cǐ bì wú zhī shì yě 。ruò fū zòng ér lái guī ér shè zhī ，kě ǒu yī wéi zhī ěr 。ruò lǚ wéi zhī ，zé shā rén zhě jiē bú sǐ 。shì kě wéi tiān xià zhī cháng fǎ hū ?bú kě wéi cháng zhě ，qí shèng rén zhī fǎ hū ?shì yǐ yáo 、shùn 、sān wáng zhī zhì ，bì běn yú rén qíng ，bú lì yì yǐ wéi gāo ，bú nì qíng yǐ gàn yù 。