深慮論

　　慮天下者，常圖其所難而忽其所易，備其所可畏而遺其所不疑。然而，禍常發(fā)于所忽之中，而亂常起于不足疑之事。豈其慮之未周歟？蓋慮之所能及者，人事之宜然，而出于智力之所不及者，天道也。

　　當(dāng)秦之世，而滅諸侯，一天下。而其心以為周之亡在乎諸侯之強耳，變封建而為郡縣。方以為兵革不可復(fù)用，天子之位可以世守，而不知漢帝起隴畝之中，而卒亡秦之社稷。漢懲秦之孤立，于是大建庶孽而為諸侯，以為同姓之親，可以相繼而無變，而七國萌篡弒之謀。武、宣以后，稍削析之而分其勢，以為無事矣，而王莽卒移漢祚。光武之懲哀、平，魏之懲漢，晉之懲魏，各懲其所由亡而為之備。而其亡也，蓋出于所備之外。唐太宗聞武氏之殺其子孫，求人于疑似之際而除之，而武氏日侍其左右而不悟。宋太祖見五代方鎮(zhèn)之足以制其君，盡釋其兵權(quán)，使力弱而易制，而不知子孫卒困于敵國。此其人皆有出人之智、蓋世之才，其于治亂存亡之幾，思之詳而備之審矣。慮切于此而禍興于彼，終至亂亡者，何哉？蓋智可以謀人，而不可以謀天。

　　良醫(yī)之子，多死于病；良巫之子，多死于鬼。豈工于活人，而拙于謀子也哉？乃工于謀人，而拙于謀天也。古之圣人，知天下后世之變，非智慮之所能周，非法術(shù)之所能制，不敢肆其私謀詭計，而唯積至誠，用大德以結(jié)乎天心，使天眷其德，若慈母之保赤子而不忍釋。故其子孫，雖有至愚不肖者足以亡國，而天卒不忍遽亡之。此慮之遠(yuǎn)者也。夫茍不能自結(jié)于天，而欲以區(qū)區(qū)之智籠絡(luò)當(dāng)世之務(wù)，而必后世之無危亡，此理之所必?zé)o者，而豈天道哉！

　　lǜ tiān xià zhě ，cháng tú qí suǒ nán ér hū qí suǒ yì ，bèi qí suǒ kě wèi ér yí qí suǒ bú yí 。rán ér ，huò cháng fā yú suǒ hū zhī zhōng ，ér luàn cháng qǐ yú bú zú yí zhī shì 。qǐ qí lǜ zhī wèi zhōu yú ？gài lǜ zhī suǒ néng jí zhě ，rén shì zhī yí rán ，ér chū yú zhì lì zhī suǒ bú jí zhě ，tiān dào yě 。

　　dāng qín zhī shì ，ér miè zhū hóu ，yī tiān xià 。ér qí xīn yǐ wéi zhōu zhī wáng zài hū zhū hóu zhī qiáng ěr ，biàn fēng jiàn ér wéi jun4 xiàn 。fāng yǐ wéi bīng gé bú kě fù yòng ，tiān zǐ zhī wèi kě yǐ shì shǒu ，ér bú zhī hàn dì qǐ lǒng mǔ zhī zhōng ，ér zú wáng qín zhī shè jì 。hàn chéng qín zhī gū lì ，yú shì dà jiàn shù niè ér wéi zhū hóu ，yǐ wéi tóng xìng zhī qīn ，kě yǐ xiàng jì ér wú biàn ，ér qī guó méng cuàn shì zhī móu 。wǔ 、xuān yǐ hòu ，shāo xuē xī zhī ér fèn qí shì ，yǐ wéi wú shì yǐ ，ér wáng mǎng zú yí hàn zuò 。guāng wǔ zhī chéng āi 、píng ，wèi zhī chéng hàn ，jìn zhī chéng wèi ，gè chéng qí suǒ yóu wáng ér wéi zhī bèi 。ér qí wáng yě ，gài chū yú suǒ bèi zhī wài 。táng tài zōng wén wǔ shì zhī shā qí zǐ sūn ，qiú rén yú yí sì zhī jì ér chú zhī ，ér wǔ shì rì shì qí zuǒ yòu ér bú wù 。sòng tài zǔ jiàn wǔ dài fāng zhèn zhī zú yǐ zhì qí jun1 ，jìn shì qí bīng quán ，shǐ lì ruò ér yì zhì ，ér bú zhī zǐ sūn zú kùn yú dí guó 。cǐ qí rén jiē yǒu chū rén zhī zhì 、gài shì zhī cái ，qí yú zhì luàn cún wáng zhī jǐ ，sī zhī xiáng ér bèi zhī shěn yǐ 。lǜ qiē yú cǐ ér huò xìng yú bǐ ，zhōng zhì luàn wáng zhě ，hé zāi ？gài zhì kě yǐ móu rén ，ér bú kě yǐ móu tiān 。

　　liáng yī zhī zǐ ，duō sǐ yú bìng ；liáng wū zhī zǐ ，duō sǐ yú guǐ 。qǐ gōng yú huó rén ，ér zhuō yú móu zǐ yě zāi ？nǎi gōng yú móu rén ，ér zhuō yú móu tiān yě 。gǔ zhī shèng rén ，zhī tiān xià hòu shì zhī biàn ，fēi zhì lǜ zhī suǒ néng zhōu ，fēi fǎ shù zhī suǒ néng zhì ，bú gǎn sì qí sī móu guǐ jì ，ér wéi jī zhì chéng ，yòng dà dé yǐ jié hū tiān xīn ，shǐ tiān juàn qí dé ，ruò cí mǔ zhī bǎo chì zǐ ér bú rěn shì 。gù qí zǐ sūn ，suī yǒu zhì yú bú xiāo zhě zú yǐ wáng guó ，ér tiān zú bú rěn jù wáng zhī 。cǐ lǜ zhī yuǎn zhě yě 。fū gǒu bú néng zì jié yú tiān ，ér yù yǐ qū qū zhī zhì lóng luò dāng shì zhī wù ，ér bì hòu shì zhī wú wēi wáng ，cǐ lǐ zhī suǒ bì wú zhě ，ér qǐ tiān dào zāi ！