鸚鵡曲·夷門懷古

人生只合梁園住，快活煞幾個白頭父。指他家五輩風流，睡足胭脂坡雨。

〔幺〕說宣和錦片繁華，輦路看元宵去。馬行街直轉州橋，相國寺燈樓幾處。

譯文及注釋

譯文

人生能居住在開封古城，真是一大幸事，你看那幾位白發(fā)老頭，談笑風生，快樂何似。他們中有的人祖上五代都生活在此，過慣了京城的安穩(wěn)日子。

老頭兒們閑話起宋徽宗宣和年間，汴京城花團錦簇，繁華之至。正月十五日元宵之夜，人們都涌上御街去觀賞燈市。從馬行街直轉至州橋，處處火樹銀花，耀如白日；更有幾處燈樓格外壯觀，坐落在那著名的大相國寺。

注釋

夷門：戰(zhàn)國魏都大梁（今河南開封）的東城門，后遂成為開封城的別稱。

梁園：西漢梁孝王劉武所建的園囿，位于今開封市東南。

胭脂坡：唐代長安地名。

宣和：宋徽宗年號，即1119年至1125年。

輦路：天子車駕常經(jīng)之路。此指汴京御街。

馬行街：宋代汴京（今河南開封）地名。州橋：又名汴橋、天漢橋，在汴京御街南，正對皇宮。

相國寺：原為北齊建國寺，宋太宗朝重建，為汴京著名建筑，其中庭兩廡可容萬人。▲

賞析

起句“人生只合梁園住”，是模仿唐人張祜的“人生只合揚州死”（《縱游淮南》）的故作奇語。接著，以“幾個白頭父”的閑談和回憶，來支持這一結論。這其實就同唐詩的“白頭宮女在，閑坐說玄宗”一樣，表面上是撫今追昔，實質上卻充滿了年光飛逝的滄桑之感。

上片出現(xiàn)了“胭脂坡”的地名，這原是唐代長安城中的一處所在。作者移入“夷門”，正是為了影射出此地在北宋時期作為全國都城的事實。同樣，“君子之澤，五世而斬”，而曲中強調“他家五輩風流”，這“風流”無疑是屬于宋代汴京的全盛時期。換句話說：“白頭父”們是在演說和追念前朝，他們雖不是遺民，但父祖輩對于故國的愛國情感卻一代代傳了下來。這在元代是忌諱的，所以曲中的“快活煞”三字，只是作者使用的障眼法。

白頭父談話的主題是“說宣和”，而且著眼于其時的“錦片繁華”。作為具有典型性的例證表現(xiàn)，是正月十五元宵節(jié)的觀燈。北宋汴京的元宵燈市，是天下聞名的，其時張燈結彩，火樹銀花，金吾不禁，連大內前的御街，也任由百姓和行人來往觀賞。“輦路”、“馬行街”、“州橋”、“相國寺”……“白頭父”們如數(shù)家珍，表現(xiàn)出強烈的緬懷和神往?！靶汀笔恰熬缚怠鼻暗哪晏?，也就是宋徽宗在禪位做太上皇前的最后幾年，下距北宋的滅亡已近在咫尺。老父們對他荒政失國的過失未予責備，卻津津樂道他在元宵燈節(jié)的與民同樂，并以此作為“人生只合梁園住”的一則論據(jù)，可從一個側面反映出元代漢族百姓的民族情緒?！板\片繁華”在作者的時代已成為歷史陳跡，詩人“夷門懷古”的用意與心情，可以想見

rén shēng zhī hé liáng yuán zhù ，kuài huó shà jǐ gè bái tóu fù 。zhǐ tā jiā wǔ bèi fēng liú ，shuì zú yān zhī pō yǔ 。

〔yāo 〕shuō xuān hé jǐn piàn fán huá ，niǎn lù kàn yuán xiāo qù 。mǎ háng jiē zhí zhuǎn zhōu qiáo ，xiàng guó sì dēng lóu jǐ chù 。

yì wén jí zhù shì

yì wén

rén shēng néng jū zhù zài kāi fēng gǔ chéng ，zhēn shì yī dà xìng shì ，nǐ kàn nà jǐ wèi bái fā lǎo tóu ，tán xiào fēng shēng ，kuài lè hé sì 。tā men zhōng yǒu de rén zǔ shàng wǔ dài dōu shēng huó zài cǐ ，guò guàn le jīng chéng de ān wěn rì zǐ 。

lǎo tóu ér men xián huà qǐ sòng huī zōng xuān hé nián jiān ，biàn jīng chéng huā tuán jǐn cù ，fán huá zhī zhì 。zhèng yuè shí wǔ rì yuán xiāo zhī yè ，rén men dōu yǒng shàng yù jiē qù guān shǎng dēng shì 。cóng mǎ háng jiē zhí zhuǎn zhì zhōu qiáo ，chù chù huǒ shù yín huā ，yào rú bái rì ；gèng yǒu jǐ chù dēng lóu gé wài zhuàng guān ，zuò luò zài nà zhe míng de dà xiàng guó sì 。

zhù shì

yí mén ：zhàn guó wèi dōu dà liáng （jīn hé nán kāi fēng ）de dōng chéng mén ，hòu suí chéng wéi kāi fēng chéng de bié chēng 。

liáng yuán ：xī hàn liáng xiào wáng liú wǔ suǒ jiàn de yuán yòu ，wèi yú jīn kāi fēng shì dōng nán 。

yān zhī pō ：táng dài zhǎng ān dì míng 。

xuān hé ：sòng huī zōng nián hào ，jí 1119nián zhì 1125nián 。

niǎn lù ：tiān zǐ chē jià cháng jīng zhī lù 。cǐ zhǐ biàn jīng yù jiē 。

mǎ háng jiē ：sòng dài biàn jīng （jīn hé nán kāi fēng ）dì míng 。zhōu qiáo ：yòu míng biàn qiáo 、tiān hàn qiáo ，zài biàn jīng yù jiē nán ，zhèng duì huáng gōng 。

xiàng guó sì ：yuán wéi běi qí jiàn guó sì ，sòng tài zōng cháo zhòng jiàn ，wéi biàn jīng zhe míng jiàn zhù ，qí zhōng tíng liǎng wǔ kě róng wàn rén ?！?/span>

shǎng xī

qǐ jù “rén shēng zhī hé liáng yuán zhù ”，shì mó fǎng táng rén zhāng hù de “rén shēng zhī hé yáng zhōu sǐ ”（《zòng yóu huái nán 》）de gù zuò qí yǔ 。jiē zhe ，yǐ “jǐ gè bái tóu fù ”de xián tán hé huí yì ，lái zhī chí zhè yī jié lùn 。zhè qí shí jiù tóng táng shī de “bái tóu gōng nǚ zài ，xián zuò shuō xuán zōng ”yī yàng ，biǎo miàn shàng shì fǔ jīn zhuī xī ，shí zhì shàng què chōng mǎn le nián guāng fēi shì de cāng sāng zhī gǎn 。

shàng piàn chū xiàn le “yān zhī pō ”de dì míng ，zhè yuán shì táng dài zhǎng ān chéng zhōng de yī chù suǒ zài 。zuò zhě yí rù “yí mén ”，zhèng shì wéi le yǐng shè chū cǐ dì zài běi sòng shí qī zuò wéi quán guó dōu chéng de shì shí 。tóng yàng ，“jun1 zǐ zhī zé ，wǔ shì ér zhǎn ”，ér qǔ zhōng qiáng diào “tā jiā wǔ bèi fēng liú ”，zhè “fēng liú ”wú yí shì shǔ yú sòng dài biàn jīng de quán shèng shí qī 。huàn jù huà shuō ：“bái tóu fù ”men shì zài yǎn shuō hé zhuī niàn qián cháo ，tā men suī bú shì yí mín ，dàn fù zǔ bèi duì yú gù guó de ài guó qíng gǎn què yī dài dài chuán le xià lái 。zhè zài yuán dài shì jì huì de ，suǒ yǐ qǔ zhōng de “kuài huó shà ”sān zì ，zhī shì zuò zhě shǐ yòng de zhàng yǎn fǎ 。

bái tóu fù tán huà de zhǔ tí shì “shuō xuān hé ”，ér qiě zhe yǎn yú qí shí de “jǐn piàn fán huá ”。zuò wéi jù yǒu diǎn xíng xìng de lì zhèng biǎo xiàn ，shì zhèng yuè shí wǔ yuán xiāo jiē de guān dēng 。běi sòng biàn jīng de yuán xiāo dēng shì ，shì tiān xià wén míng de ，qí shí zhāng dēng jié cǎi ，huǒ shù yín huā ，jīn wú bú jìn ，lián dà nèi qián de yù jiē ，yě rèn yóu bǎi xìng hé háng rén lái wǎng guān shǎng 。“niǎn lù ”、“mǎ háng jiē ”、“zhōu qiáo ”、“xiàng guó sì ”……“bái tóu fù ”men rú shù jiā zhēn ，biǎo xiàn chū qiáng liè de miǎn huái hé shén wǎng ?！皒uān hé ”shì “jìng kāng ”qián de nián hào ，yě jiù shì sòng huī zōng zài chán wèi zuò tài shàng huáng qián de zuì hòu jǐ nián ，xià jù běi sòng de miè wáng yǐ jìn zài zhǐ chǐ 。lǎo fù men duì tā huāng zhèng shī guó de guò shī wèi yǔ zé bèi ，què jīn jīn lè dào tā zài yuán xiāo dēng jiē de yǔ mín tóng lè ，bìng yǐ cǐ zuò wéi “rén shēng zhī hé liáng yuán zhù ”de yī zé lùn jù ，kě cóng yī gè cè miàn fǎn yìng chū yuán dài hàn zú bǎi xìng de mín zú qíng xù ?！癹ǐn piàn fán huá ”zài zuò zhě de shí dài yǐ chéng wéi lì shǐ chén jì ，shī rén “yí mén huái gǔ ”de yòng yì yǔ xīn qíng ，kě yǐ xiǎng jiàn