治安策

治安策原文：

　　臣竊惟事勢(shì)，可為痛哭者一，可為流涕者二，可為長(zhǎng)太息者六，若其它背理而傷道者，難遍以疏舉。進(jìn)言者皆曰天下已安已治矣，臣獨(dú)以為未也。曰安且治者，非愚則諛，皆非事實(shí)知治亂之體者也。夫抱火厝之積薪之下而寢其上，火未及燃，因謂之安，方今之勢(shì)，何以異此！本末舛逆，首尾衡決，國(guó)制搶攘，非甚有紀(jì)，胡可謂治！陛下何不一令臣得熟數(shù)之于前，因陳治安之策，試詳擇焉！
夫射獵之娛，與安危之機(jī)孰急？使為治勞智慮，苦身體，乏鐘鼓之樂(lè)，勿為可也。樂(lè)與今同，而加之諸侯軌道，兵革不動(dòng)，民保首領(lǐng)，匈敘賓服，四荒鄉(xiāng)風(fēng)，百姓素樸，獄訟衰息。大數(shù)既得，則天下順治，海內(nèi)之氣，清和咸理，生為明帝，沒(méi)為明神，名譽(yù)之美，垂于無(wú)窮?！抖Y》祖有功而宗有德，使顧成之廟稱為太宗，上配太祖，與漢亡極。建久安之勢(shì)，成長(zhǎng)治之業(yè)，以承祖廟，以奉六親，至孝也；以幸天下，以育群生，至仁也；立經(jīng)陳紀(jì)，輕重同得，后可以為萬(wàn)世法程，雖有愚幼不肖之嗣，猶得蒙業(yè)而安，至明也。以陛下之明達(dá)，因使少知治體者得佐下風(fēng)，致此非難也。其具可素陳于前，愿幸無(wú)忽。臣謹(jǐn)稽之天地，驗(yàn)之往古，按之當(dāng)今之務(wù)，日夜念此至孰也，雖使禹舜復(fù)生，為陛下計(jì)，亡以易此。
夫樹(shù)國(guó)固，必相疑之勢(shì)也，下數(shù)被其殃，上數(shù)爽其憂，甚非所以安上而全下也。今或親弟謀為東帝，親兄之子西鄉(xiāng)而擊，今吳又見(jiàn)告矣。天子春秋鼎盛，行義未過(guò)，德澤有加焉，猶尚如是，況莫大諸侯權(quán)力且十此者乎！
然而天下少安，何也？大國(guó)之王幼弱未壯，漢之所置傅相方握其事。數(shù)年之后，諸侯之王大抵皆冠，血?dú)夥絼?，漢之傅相稱病而賜罷，彼自丞尉以上徧置私人，如此，有異淮南、濟(jì)北之為邪？此時(shí)而欲為治安，雖堯舜不治。
黃帝曰：“日中必<bzgwgz_/bz>，操刀必割?！苯窳畲说理?，而全安甚易；不肯早為，已乃墮骨肉之屬而抗剄之，豈有異秦之季世乎！夫以天子之位，乘今之時(shí)，因天之助，尚憚以危為安，以亂為治，假設(shè)陛下居齊桓之處，將不合諸侯而匡天下乎？臣又以知陛下有所必不能矣。假設(shè)天下如曩時(shí)，淮陰侯尚王楚，黥布王淮南，彭越王梁，韓信王韓，張敖王趙，貫高為相，盧綰王燕，陳狶在代，令此六七公者皆亡恙，當(dāng)是時(shí)而陛下即天子位，能自安乎？臣有以知陛下之不能也。天下肴亂，高皇帝與諸公倂起，非有仄室之勢(shì)以豫席之也。諸公幸者乃為中涓，其次僅得舍人，材之不逮至遠(yuǎn)也。高皇帝以明圣威武即天子位，割膏腴之地以王諸公，多者百余城，少者乃三四十縣，德至渥也，然其后十年之間，反者九起。陛下之與諸公，非親角材而臣之也，又非身封王之也，自高皇帝不能以是一歲為安，故臣知陛下之不能也。
然尚有可諉者，曰疏。臣請(qǐng)?jiān)囇云溆H者。假令悼惠王王齊，元王王楚，中子王趙，幽王王淮陽(yáng)，共王王梁，靈王王燕，厲王王淮南，六七貴人皆亡恙，當(dāng)是時(shí)陛下即位，能為治乎？臣又知陛下之不能也。若此諸王，雖名為臣，實(shí)皆有布衣昆弟之心，慮無(wú)不帝制而天子自為者。擅爵人，赦死罪，甚者或戴黃屋，漢法令非行也。雖行不軌如厲王者，令之不肯聽(tīng)，召之安可致乎！幸而來(lái)至，法安可得加！動(dòng)一親戚，天下圜視而起，陛下之臣雖有悍如馮敬者，適啟其口，匕首已陷其胸矣。陛下雖賢，誰(shuí)與領(lǐng)此？
故疏者必危，親者必亂，已然之效也。其異姓負(fù)強(qiáng)而動(dòng)者，漢已幸勝之矣，又不易其所以然。同姓襲是跡而動(dòng)，既有徵矣，其勢(shì)盡又復(fù)然。殃禍之變未知所移，明帝處之尚不能以安，后世將如之何！
屠牛坦一朝解十二牛，而芒刃不頓者，所排擊剝割，皆眾理解也。至于髖髀之所，非斤則斧。夫仁義恩厚，人主之芒刃也；權(quán)勢(shì)法制，人主之斤斧也。今諸侯王皆眾髖髀也，釋斤斧之用，而欲嬰以芒刃，臣以為不缺則折。胡不用之淮南、濟(jì)北？勢(shì)不可也。
臣竊跡前事，大抵強(qiáng)者先反，淮陰王楚最強(qiáng)，則最先反；韓信倚胡，則又反；貫高因趙資，則又反；陳狶兵精，則又反；彭越用梁，則又反；黥布用淮南，則又反；盧綰最弱，最后反。長(zhǎng)沙乃在二萬(wàn)五千戶耳，功少而最完，勢(shì)疏而最忠，非獨(dú)性異人也，亦形勢(shì)然也。曩令樊、酈、絳、灌據(jù)數(shù)十城而王，今雖以殘亡可也；令信、越之倫列為徹侯而居，雖至今存可也。
然則天下之大計(jì)可知已。欲諸王之皆忠附，則莫若令如長(zhǎng)沙王，欲臣子之勿菹醢，則莫若令如樊酈等；欲天下之治安，莫若眾建諸侯而少其力。力少則易使以義，國(guó)小則亡邪心。令海內(nèi)之勢(shì)如身之使臂，臂之使指，莫不制從。諸侯之君不敢有異心，輻湊并進(jìn)而歸命天子，雖在細(xì)民，且知其安，故天下咸知陛下之明。割地定制，令齊、趙、楚各為若干國(guó)，使悼惠王、幽王、元王之子孫畢以次各受祖之分地，地盡而止，及燕、梁它國(guó)皆然。其分地眾而子孫少者，建以為國(guó)，空而置之，須其子孫生者，舉使君之。諸侯之地其削頗入漢者，為徙其侯國(guó)，及封其子孫也，所以數(shù)償之；一寸之地，一人之眾，天子亡所利焉，誠(chéng)以定治而已，故天下咸知陛下之廉。地制壹定，宗室子孫莫慮不王，下無(wú)倍畔之心，上無(wú)誅伐之志，故天下咸知陛下之仁。法立而不犯，令行而不逆，貫高、利幾之謀不生，柴奇、開(kāi)章不計(jì)不萌，細(xì)民鄉(xiāng)善，大臣致順，故天下咸知陛下之義。臥赤子天下之上而安，植遺腹，朝委裘，而天下不亂。當(dāng)時(shí)大治，后世誦圣。壹動(dòng)而五業(yè)附，陛下誰(shuí)憚而久不為此？
天下之勢(shì)方病大瘇。一脛之大幾如要，一指之大幾如股，平居不可屈信，一二指搐，身慮亡聊。失今不治，必為錮疾，后雖有扁鵲，不能為已。病非徒瘇也，又苦蹠戾。元王之子，帝之從弟也，今之王者，從弟之子也?；萃踔?，親兄子也；今之王者，兄子之子也。親者或亡分地以安天下，疏者或制大權(quán)以逼天子，臣故曰非徒病瘇也，又苦蹠戾?？赏纯拚?，此病是也。
天下之勢(shì)方倒縣。凡天子者，天下之首，何也？上也。蠻夷者，天下之足，何也？下也。今匈奴嫚娒侵掠，至不敬也，為天下患，至亡已也，而漢歲金絮采繒以奉之。夷狄征令，是主上之操也；天子共貢，是臣下之禮也。足反居上，首顧居下，倒縣如此，莫之能解，猶為國(guó)有人乎？非亶倒縣而已，又類辟，且病痱。夫辟者一面病，痱者一方痛。今西邊北邊之郡，雖有長(zhǎng)爵不輕得復(fù)，五尺以上不輕得息，斥候望烽燧不得臥，將吏被介胄而睡，臣故曰一方病矣。醫(yī)能治之，而上不使，可為流涕者此也。
陛下何忍以帝皇之號(hào)為戎人諸侯，勢(shì)既卑辱，而禍不息，長(zhǎng)此安窮！進(jìn)謀者率以為是，固不可解也，亡具甚矣。臣竊料匈奴之眾不過(guò)漢一大縣，以天下之大困于一縣之眾，甚為執(zhí)事者羞之。陛下何不試以臣為屬國(guó)之官以主匈奴？行臣之計(jì)，請(qǐng)必系單于之頸而制其命，伏中行說(shuō)而笞其背，舉匈奴之眾唯上之令。今不獵猛敵而獵田彘，不搏反寇而搏畜菟，玩細(xì)娛而不圖大患，非所以為安也。德可遠(yuǎn)施，威可遠(yuǎn)加，而直數(shù)百里外威令不信，可為流涕者此也。
今民賣僮者，為之繡衣絲履偏諸緣，內(nèi)之閑中，是古天子后服，所以廟而不宴者也，而庶人得以衣婢妾。白縠之表，薄紈之里， 以偏諸，美者黼繡，是古天子之服，今富人大賈嘉會(huì)召客者以被墻。古者以奉一帝一后而節(jié)適，今庶人屋壁得為帝服，倡優(yōu)下賤得為后飾，然而天下不屈者，殆未有也。且帝之身自衣皁綈，而富民墻屋被文繡；天子之后以緣其領(lǐng)，庶人孽妾緣其履：此臣所謂舛也。夫百人作之不能衣一人，欲天下亡寒，胡可得也？一人耕之，十人聚而食之，欲天下亡饑，不可得也。饑寒切于民之肌膚，欲其亡為奸邪，不可得也。國(guó)已屈矣，盜賊直須時(shí)耳，然而獻(xiàn)計(jì)者曰“毋動(dòng)”，為大耳。夫俗至大不敬也，至亡等也，至冒上也，進(jìn)計(jì)者猶曰“毋為”，可為長(zhǎng)太息者此也。
商君遺禮義，棄仁恩，并心于進(jìn)取。行之二歲，秦俗日敗。故秦人家富子壯則出分，家貧子壯則出贅。借父耰鉏，慮有德色；母取箕帚，立而誶語(yǔ)。抱哺其于，與公并倨；婦姑不相說(shuō)，則反唇而相稽。其慈子耆利，不同禽獸者亡幾耳。然并心而赴時(shí)猶曰蹶六國(guó)，兼天下。功成求得矣，終不知反廉愧之節(jié)，仁義之厚。信并兼之法，遂進(jìn)取之業(yè)，天下大敗，眾掩寡，智欺愚，勇威怯，壯陵衰，其亂至矣，是以大賢起之，威震海內(nèi)，德從天下。曩之為秦者，今轉(zhuǎn)而為漢矣。然其遺風(fēng)余俗，猶尚未改。今世以侈靡相競(jìng)，而上亡制度，棄禮誼，捐廉恥日甚，可謂月異而歲不同矣。逐利不耳，慮非顧行也，今其甚者殺父兄矣。盜者剟寢戶之簾，搴兩廟之器，白晝大都之中剽吏而奪之金。矯偽者出幾十萬(wàn)石粟，賦六百余萬(wàn)錢，乘傳而行郡國(guó)，此其亡行義之尤至者也。而大臣特以簿書(shū)不報(bào)，期會(huì)之間，以為大故。至于俗流失，世壞敗，因恬而不知怪，慮不動(dòng)于耳目，以為是適然耳。夫移風(fēng)易俗，使天下回心而鄉(xiāng)道，類非俗吏之所能為也。俗吏之所務(wù)，在于刀筆筐篋，而不知大體。陛下又不自憂，竊為陛下惜之。
夫立君臣，等上下，使父子有禮，六親有紀(jì)，此非天之所為，人之所設(shè)也。夫人之所設(shè)，不為不立，不植則僵，不修則壞?！豆茏印吩唬骸岸Y義廉恥，是謂四維；四維不張，國(guó)乃滅亡。”使管子愚人也則可，管子而少知治體，則是豈可不為寒心哉！秦滅四維而不張，故君臣乖亂，六親殃戮，奸人并起，萬(wàn)民離叛，凡十三歲，而社稷為虛。今四維猶未備也，故奸人幾幸，而眾心疑惑。豈如今定經(jīng)制，令君君臣臣，上下有差，父子六親各得其宜，奸人亡所幾幸，而群臣眾信，是不疑惑！此業(yè)一定，世世常安，而后有所持循矣。若夫經(jīng)制不定，是猶度江河亡維楫，中流而遇風(fēng)波，舩必覆矣?？蔀殚L(zhǎng)太息者此也。
夏為天子，十有余世，而殷受之。殷為天子，二十余世，而周受之。周為天子，三十余世，而秦受之。秦為天子，二世而亡。人性不甚相遠(yuǎn)也，何三代之君有道之長(zhǎng)，而秦?zé)o道之暴也？其故可知也。古之王者，太子乃生，固舉以禮，使士負(fù)之，有司齊肅端冕，見(jiàn)之南郊，見(jiàn)于天也。過(guò)闕則下，過(guò)廟則趨，孝子之道也。故自為赤子而教固已行矣。昔者成王幼在襁抱之中，召公為太保，周公為太傅，太公為太師。保，保其身體；傅，傳之德義；師，道之教訓(xùn)：此三公之職也。于是為置三少，皆上大夫也，曰少保、少傅、少師，是與太子宴者也。故乃孩子提有識(shí)，三公、三少固明孝仁禮義以道習(xí)之，逐去邪人，不使見(jiàn)惡行。于是皆選天下之端士孝悌博聞?dòng)械佬g(shù)者以衛(wèi)翼之，使與太子居處出入。故太子乃生而見(jiàn)正事，聞?wù)裕姓?，左右前后皆正人也。夫?xí)與正人居之，不能毋正，猶生長(zhǎng)于齊不能不齊言也；習(xí)與不正人居之，不能毋不正，猶生長(zhǎng)于楚之地不能不楚言也。故擇其所耆，必先受業(yè)，乃得嘗之；擇其所樂(lè)，必先有習(xí)，乃得為之?？鬃釉唬骸吧俪扇籼煨?，習(xí)貫如自然。”及太子少長(zhǎng)，知妃色，則入于學(xué)。學(xué)者，所學(xué)之官也。《學(xué)禮》曰：“帝入東學(xué)，上親而貴仁，則親疏有序而恩相及矣；帝入南學(xué)，上齒而貴信，則長(zhǎng)幼有差而民不誣矣；帝入西學(xué)，上賢而貴德，則圣智在位而功不遺矣；帝入北學(xué)，上貴而尊爵，則貴賤有等而下不 矣；帝入太學(xué)，承師問(wèn)道，退習(xí)而考于太傅，太傅罰其不則而匡其不及，則德智長(zhǎng)而治道得矣。此五學(xué)者既成于上，則百姓黎民化輯于下矣。”及太于既冠成人，免于保傅之嚴(yán)，則有記過(guò)之史，徹膳之宰，進(jìn)善之旌，誹謗之木，敢諫之鼓。瞽史誦詩(shī)，工誦箴諫，大夫進(jìn)謀，士傳民語(yǔ)。習(xí)與智長(zhǎng)，故切而不媿；化與心成，故中道若性。三代之禮：春朝朝日，秋暮夕月，所以明有敬也；春秋入學(xué)，坐國(guó)老，執(zhí)醬而親饋之，所以明有孝也；行以鸞和，步中《采齊》，趣中《肆夏》，所以明有度也；其于禽獸，見(jiàn)其生不食其死，聞其聲不食其肉，故遠(yuǎn)庖廚，所以長(zhǎng)恩，且明有仁也。
夫三代之所以長(zhǎng)久者，以其輔翼太子有此具也。及秦而不然。其俗固非貴辭讓也，所上者告訐也；固非貴禮義也，所上者刑罰也。使趙高傅胡亥而教之獄，所習(xí)者非斬劓人，則夷人之三族也。故胡亥今日即位而明日射人，忠諫者謂之誹謗，深計(jì)者謂之妖言，其視殺人若艾草菅然。豈惟胡亥之性惡哉？彼其所以道之者非其理故也。
鄙諺曰：“不習(xí)為吏，視已成事?！庇衷唬骸扒败嚫玻筌囌]?！狈蛉蚤L(zhǎng)久者，其已事可知也；然而不能從者，是不法圣智也。秦世之所以亟絕者，其轍跡可見(jiàn)也；然而不避，是后車又將覆也。夫存亡之變，治亂之機(jī)，其要在是矣。天下之命，縣于太子；太子之善，在于早諭教與選左右。夫心未濫而先諭教，則化易成也；開(kāi)于道術(shù)智誼之指，則教之力也。若其服習(xí)積貫，則左右而已。夫胡、粵之人，生而同聲，耆欲不異，及其長(zhǎng)而成俗，累數(shù)譯而不能相通，行者有雖死而不相為者，則教習(xí)然也。臣故曰選左右早諭教最急。夫教得而左右正，則太子正矣，太子正而天下定矣?！稌?shū)》曰：“一人有慶，兆民賴之?！贝藭r(shí)務(wù)也。
凡人之智，能見(jiàn)已然，不能見(jiàn)將然。夫禮者禁于將然之前，而法者禁于己然之后，是故法之所用易見(jiàn)，而禮之所為生難知也。若夫慶賞以勸善，刑罰以懲惡，先王執(zhí)此之政，堅(jiān)如金石，行此之令，信如四時(shí)，據(jù)此之公，無(wú)私如天地耳，豈顧不用哉？然而曰禮云禮云者，貴絕惡于未萌，而起教于微眇，使民日遷善遠(yuǎn)罪而不自知也。孔于曰：“聽(tīng)訟，吾猶人也，必也使毋訟乎！”為人主計(jì)者，莫如先審取舍，取舍之極定于內(nèi)，而安危之萌應(yīng)于外矣。安者非一日而安也，危者非一日而危也，皆以積漸然，不可不察也。人主之所積，在其取舍，以禮義治之者，積禮義；以刑罰治之者，積刑罰。刑罰積而民怨背，札義積而民和親。故世主欲民之善同，而所以使民善者或異?；虻乐缘陆蹋驓苑?。道之以德教者，德教洽而民氣樂(lè)；毆之以法令者，法令極而民風(fēng)哀。哀樂(lè)之感，禍福之應(yīng)也。秦王之欲尊宗廟而安子孫，與湯武同，然而湯武廣大其德行，六七百歲而弗失，秦王治天下，十余歲則大敗。此亡它故矣，湯武之定取舍審而秦王之定取舍不審矣。夫天下，大器也。今人之置器，置諸安處則安，置諸危處則危。天下之情與器亡以異，在天子之所置之。湯武置天下于仁義禮樂(lè)，而德澤洽，禽獸草木廣裕，德被蠻貊四夷，累子孫數(shù)十世，此天下所共聞也。秦王置天下于法令刑罰，德澤亡一有，而怨毒盈于世，下憎惡之如仇，禍幾及身，子孫誅絕，此天下之所共見(jiàn)也。是非其明效大驗(yàn)邪！人之言曰：“聽(tīng)言之道，必以其事觀之，則言者莫敢妄言?！苯窕蜓远Y誼之不如法令，教化之不如刑罰，人主胡不引殷、周、秦事以觀之也？
人主之尊譬如堂，群臣如陛，眾庶如地。故陛九級(jí)上，廉遠(yuǎn)地，則堂高；陛亡級(jí)，廉近地，則堂卑。高者難攀，卑者易陵，理勢(shì)然也。故古者圣王制為等列，內(nèi)有公卿大夫士，外有公侯伯子男，然后有官師小吏，延及庶人，等級(jí)分明，而天子加焉，故其尊不可及也。里諺曰：“欲投鼠而忌器?！贝松浦I也。鼠近于器，尚憚不投，恐傷其器，況于貴臣之近主乎！廉恥節(jié)禮以治君子，故有賜死而亡戮辱。是以黥劓之罪不及太夫，以其離主上不遠(yuǎn)也，禮不敢齒君之路馬，蹴其芻者有罰；見(jiàn)君之幾杖則起，遭君之乘車則下，入正門則趨；君之寵臣雖或有過(guò)，刑戮之罪不加其身者，尊君之故也。此所以為主上豫遠(yuǎn)不敬也，所以體貌大臣而厲其節(jié)也。今自王侯三公之貴，皆天子之所改容而禮之也，古天子之所謂伯父、伯舅也，而令與眾庶同黥劓 刖笞 棄市之法，然則堂不亡陛乎？被戮辱者不泰迫乎？廉恥不行，大臣無(wú)乃握重權(quán)，大官而有徒隸亡恥之心乎？夫望夷之事，二世見(jiàn)當(dāng)以重法者，投鼠而不忌器之習(xí)也。
臣聞之，履雖鮮不加于枕，冠雖敝不以苴履。夫嘗已在貴寵之位，天子改容而體貌之矣，吏民嘗俯伏以敬畏之矣，今而有過(guò)，帝令廢之可也，退之可也，賜之死可也，滅之可也；若夫束縛之，系緤之，輸之司寇，編之徒官，司寇小吏詈罵而榜笞之，殆非所以令眾庶見(jiàn)也。夫卑賤者習(xí)知尊貴者之一旦，吾亦乃可以加此也，非所以習(xí)天下也，非尊尊貴貴之化也。夫天子之所嘗敬，眾庶之所嘗寵，死而死耳，賤人安宜得如此而頓辱之哉！
豫讓事中行之君，智伯伐而滅之，移事智伯。及趙滅智伯，豫讓釁面吞炭，必報(bào)襄子，五起而不中。人問(wèn)豫子，豫子曰：“中行眾人畜我，我故眾人事之；智伯國(guó)士遇我，我故國(guó)士報(bào)之?！惫蚀艘辉プ屢?，反君事仇，行若狗彘，已而抗節(jié)致忠，行出乎列士，人主使然也。故主上遇其大臣如遇犬馬，彼將犬馬自為也；如遇官徒，彼將官徒自為也。頑頓亡恥， 詬亡節(jié)，廉恥不立，且不自好，茍若而可，故見(jiàn)利則逝，見(jiàn)便則奪。主上有敗，則因而挺之矣；主上有患，則吾茍免而已，立而觀之耳；有便吾身者，則欺賣而利之耳。人主將何便于此？群下至眾，而主上至少也，所托財(cái)器職業(yè)者粹于群下也。俱亡恥，俱茍妄，則主上最病。故古者禮不及庶人，刑不至大夫，所以厲寵臣之節(jié)也。古者大臣有坐不廉而廢者，不謂不廉，曰“簠簋不飾”；坐污穢淫亂男女亡別者，不曰污穢，曰“帷薄不修”，坐罷軟不勝任者，不謂罷軟，曰“下官不職”。故貴大臣定有其罪矣，猶未斥然正以呼之也，尚遷就而為之諱也。故其在大譴大何之域者，聞譴何則白冠 纓，盤(pán)水加劍，造請(qǐng)室而請(qǐng)罪耳，上不執(zhí)縛系引而行也。其有中罪者，聞命而自弛，上不使人頸 而加也。其有大罪者，聞命則北面再拜，跌而自裁，上不使捽抑而刑之也，曰：“子大夫自有過(guò)耳！吾遇子有禮矣。”遇之有禮，故群臣自憙；嬰以廉恥，故人矜節(jié)行。上設(shè)廉禮義以遇其臣，而臣不以節(jié)行報(bào)其上者，則非人類也。故化成俗定，則為人臣者主耳忘身，國(guó)耳忘家，公耳忘私，利不茍就，害不茍去，唯義所在。上之化也，故父兄之臣誠(chéng)死宗廟，法度之臣誠(chéng)死社稷，輔翼之臣誠(chéng)死君上，守圄捍敵之臣誠(chéng)死城郭封疆。故曰圣人有金城者，比物此志也。彼且為我死，故吾得與之俱生；彼且為我亡，故吾得與之俱存；夫?qū)槲椅?，故吾得與之皆安。顧行而忘利，守節(jié)而仗義，故可以托不御之權(quán)，可以寄六尺之孤。此厲廉恥行禮誼之所致也，主上何喪焉！此之不為，而顧彼之久行，故曰可為長(zhǎng)太息者此也。

治安策拼音解讀：

　　chén qiè wéi shì shì ，kě wéi tòng kū zhě yī ，kě wéi liú tì zhě èr ，kě wéi zhǎng tài xī zhě liù ，ruò qí tā bèi lǐ ér shāng dào zhě ，nán biàn yǐ shū jǔ 。jìn yán zhě jiē yuē tiān xià yǐ ān yǐ zhì yǐ ，chén dú yǐ wéi wèi yě 。yuē ān qiě zhì zhě ，fēi yú zé yú ，jiē fēi shì shí zhī zhì luàn zhī tǐ zhě yě 。fū bào huǒ cuò zhī jī xīn zhī xià ér qǐn qí shàng ，huǒ wèi jí rán ，yīn wèi zhī ān ，fāng jīn zhī shì ，hé yǐ yì cǐ ！běn mò chuǎn nì ，shǒu wěi héng jué ，guó zhì qiǎng rǎng ，fēi shèn yǒu jì ，hú kě wèi zhì ！bì xià hé bú yī lìng chén dé shú shù zhī yú qián ，yīn chén zhì ān zhī cè ，shì xiáng zé yān ！
fū shè liè zhī yú ，yǔ ān wēi zhī jī shú jí ？shǐ wéi zhì láo zhì lǜ ，kǔ shēn tǐ ，fá zhōng gǔ zhī lè ，wù wéi kě yě 。lè yǔ jīn tóng ，ér jiā zhī zhū hóu guǐ dào ，bīng gé bú dòng ，mín bǎo shǒu lǐng ，xiōng xù bīn fú ，sì huāng xiāng fēng ，bǎi xìng sù pǔ ，yù sòng shuāi xī 。dà shù jì dé ，zé tiān xià shùn zhì ，hǎi nèi zhī qì ，qīng hé xián lǐ ，shēng wéi míng dì ，méi wéi míng shén ，míng yù zhī měi ，chuí yú wú qióng 。《lǐ 》zǔ yǒu gōng ér zōng yǒu dé ，shǐ gù chéng zhī miào chēng wéi tài zōng ，shàng pèi tài zǔ ，yǔ hàn wáng jí 。jiàn jiǔ ān zhī shì ，chéng zhǎng zhì zhī yè ，yǐ chéng zǔ miào ，yǐ fèng liù qīn ，zhì xiào yě ；yǐ xìng tiān xià ，yǐ yù qún shēng ，zhì rén yě ；lì jīng chén jì ，qīng zhòng tóng dé ，hòu kě yǐ wéi wàn shì fǎ chéng ，suī yǒu yú yòu bú xiāo zhī sì ，yóu dé méng yè ér ān ，zhì míng yě 。yǐ bì xià zhī míng dá ，yīn shǐ shǎo zhī zhì tǐ zhě dé zuǒ xià fēng ，zhì cǐ fēi nán yě 。qí jù kě sù chén yú qián ，yuàn xìng wú hū 。chén jǐn jī zhī tiān dì ，yàn zhī wǎng gǔ ，àn zhī dāng jīn zhī wù ，rì yè niàn cǐ zhì shú yě ，suī shǐ yǔ shùn fù shēng ，wéi bì xià jì ，wáng yǐ yì cǐ 。
fū shù guó gù ，bì xiàng yí zhī shì yě ，xià shù bèi qí yāng ，shàng shù shuǎng qí yōu ，shèn fēi suǒ yǐ ān shàng ér quán xià yě 。jīn huò qīn dì móu wéi dōng dì ，qīn xiōng zhī zǐ xī xiāng ér jī ，jīn wú yòu jiàn gào yǐ 。tiān zǐ chūn qiū dǐng shèng ，háng yì wèi guò ，dé zé yǒu jiā yān ，yóu shàng rú shì ，kuàng mò dà zhū hóu quán lì qiě shí cǐ zhě hū ！
rán ér tiān xià shǎo ān ，hé yě ？dà guó zhī wáng yòu ruò wèi zhuàng ，hàn zhī suǒ zhì fù xiàng fāng wò qí shì 。shù nián zhī hòu ，zhū hóu zhī wáng dà dǐ jiē guàn ，xuè qì fāng gāng ，hàn zhī fù xiàng chēng bìng ér cì bà ，bǐ zì chéng wèi yǐ shàng pián zhì sī rén ，rú cǐ ，yǒu yì huái nán 、jì běi zhī wéi xié ？cǐ shí ér yù wéi zhì ān ，suī yáo shùn bú zhì 。
huáng dì yuē ：“rì zhōng bì <bzgwgz_/bz>，cāo dāo bì gē ?！眏īn lìng cǐ dào shùn ，ér quán ān shèn yì ；bú kěn zǎo wéi ，yǐ nǎi duò gǔ ròu zhī shǔ ér kàng jǐng zhī ，qǐ yǒu yì qín zhī jì shì hū ！fū yǐ tiān zǐ zhī wèi ，chéng jīn zhī shí ，yīn tiān zhī zhù ，shàng dàn yǐ wēi wéi ān ，yǐ luàn wéi zhì ，jiǎ shè bì xià jū qí huán zhī chù ，jiāng bú hé zhū hóu ér kuāng tiān xià hū ？chén yòu yǐ zhī bì xià yǒu suǒ bì bú néng yǐ 。jiǎ shè tiān xià rú nǎng shí ，huái yīn hóu shàng wáng chǔ ，qíng bù wáng huái nán ，péng yuè wáng liáng ，hán xìn wáng hán ，zhāng áo wáng zhào ，guàn gāo wéi xiàng ，lú wǎn wáng yàn ，chén xī zài dài ，lìng cǐ liù qī gōng zhě jiē wáng yàng ，dāng shì shí ér bì xià jí tiān zǐ wèi ，néng zì ān hū ？chén yǒu yǐ zhī bì xià zhī bú néng yě 。tiān xià yáo luàn ，gāo huáng dì yǔ zhū gōng bìng qǐ ，fēi yǒu zè shì zhī shì yǐ yù xí zhī yě 。zhū gōng xìng zhě nǎi wéi zhōng juān ，qí cì jǐn dé shě rén ，cái zhī bú dǎi zhì yuǎn yě 。gāo huáng dì yǐ míng shèng wēi wǔ jí tiān zǐ wèi ，gē gāo yú zhī dì yǐ wáng zhū gōng ，duō zhě bǎi yú chéng ，shǎo zhě nǎi sān sì shí xiàn ，dé zhì wò yě ，rán qí hòu shí nián zhī jiān ，fǎn zhě jiǔ qǐ 。bì xià zhī yǔ zhū gōng ，fēi qīn jiǎo cái ér chén zhī yě ，yòu fēi shēn fēng wáng zhī yě ，zì gāo huáng dì bú néng yǐ shì yī suì wéi ān ，gù chén zhī bì xià zhī bú néng yě 。
rán shàng yǒu kě wěi zhě ，yuē shū 。chén qǐng shì yán qí qīn zhě 。jiǎ lìng dào huì wáng wáng qí ，yuán wáng wáng chǔ ，zhōng zǐ wáng zhào ，yōu wáng wáng huái yáng ，gòng wáng wáng liáng ，líng wáng wáng yàn ，lì wáng wáng huái nán ，liù qī guì rén jiē wáng yàng ，dāng shì shí bì xià jí wèi ，néng wéi zhì hū ？chén yòu zhī bì xià zhī bú néng yě 。ruò cǐ zhū wáng ，suī míng wéi chén ，shí jiē yǒu bù yī kūn dì zhī xīn ，lǜ wú bú dì zhì ér tiān zǐ zì wéi zhě 。shàn jué rén ，shè sǐ zuì ，shèn zhě huò dài huáng wū ，hàn fǎ lìng fēi háng yě 。suī háng bú guǐ rú lì wáng zhě ，lìng zhī bú kěn tīng ，zhào zhī ān kě zhì hū ！xìng ér lái zhì ，fǎ ān kě dé jiā ！dòng yī qīn qī ，tiān xià huán shì ér qǐ ，bì xià zhī chén suī yǒu hàn rú féng jìng zhě ，shì qǐ qí kǒu ，bǐ shǒu yǐ xiàn qí xiōng yǐ 。bì xià suī xián ，shuí yǔ lǐng cǐ ？
gù shū zhě bì wēi ，qīn zhě bì luàn ，yǐ rán zhī xiào yě 。qí yì xìng fù qiáng ér dòng zhě ，hàn yǐ xìng shèng zhī yǐ ，yòu bú yì qí suǒ yǐ rán 。tóng xìng xí shì jì ér dòng ，jì yǒu zhēng yǐ ，qí shì jìn yòu fù rán 。yāng huò zhī biàn wèi zhī suǒ yí ，míng dì chù zhī shàng bú néng yǐ ān ，hòu shì jiāng rú zhī hé ！
tú niú tǎn yī cháo jiě shí èr niú ，ér máng rèn bú dùn zhě ，suǒ pái jī bāo gē ，jiē zhòng lǐ jiě yě 。zhì yú kuān bì zhī suǒ ，fēi jīn zé fǔ 。fū rén yì ēn hòu ，rén zhǔ zhī máng rèn yě ；quán shì fǎ zhì ，rén zhǔ zhī jīn fǔ yě 。jīn zhū hóu wáng jiē zhòng kuān bì yě ，shì jīn fǔ zhī yòng ，ér yù yīng yǐ máng rèn ，chén yǐ wéi bú quē zé shé 。hú bú yòng zhī huái nán 、jì běi ？shì bú kě yě 。
chén qiè jì qián shì ，dà dǐ qiáng zhě xiān fǎn ，huái yīn wáng chǔ zuì qiáng ，zé zuì xiān fǎn ；hán xìn yǐ hú ，zé yòu fǎn ；guàn gāo yīn zhào zī ，zé yòu fǎn ；chén xī bīng jīng ，zé yòu fǎn ；péng yuè yòng liáng ，zé yòu fǎn ；qíng bù yòng huái nán ，zé yòu fǎn ；lú wǎn zuì ruò ，zuì hòu fǎn 。zhǎng shā nǎi zài èr wàn wǔ qiān hù ěr ，gōng shǎo ér zuì wán ，shì shū ér zuì zhōng ，fēi dú xìng yì rén yě ，yì xíng shì rán yě 。nǎng lìng fán 、lì 、jiàng 、guàn jù shù shí chéng ér wáng ，jīn suī yǐ cán wáng kě yě ；lìng xìn 、yuè zhī lún liè wéi chè hóu ér jū ，suī zhì jīn cún kě yě 。
rán zé tiān xià zhī dà jì kě zhī yǐ 。yù zhū wáng zhī jiē zhōng fù ，zé mò ruò lìng rú zhǎng shā wáng ，yù chén zǐ zhī wù zū hǎi ，zé mò ruò lìng rú fán lì děng ；yù tiān xià zhī zhì ān ，mò ruò zhòng jiàn zhū hóu ér shǎo qí lì 。lì shǎo zé yì shǐ yǐ yì ，guó xiǎo zé wáng xié xīn 。lìng hǎi nèi zhī shì rú shēn zhī shǐ bì ，bì zhī shǐ zhǐ ，mò bú zhì cóng 。zhū hóu zhī jun1 bú gǎn yǒu yì xīn ，fú còu bìng jìn ér guī mìng tiān zǐ ，suī zài xì mín ，qiě zhī qí ān ，gù tiān xià xián zhī bì xià zhī míng 。gē dì dìng zhì ，lìng qí 、zhào 、chǔ gè wéi ruò gàn guó ，shǐ dào huì wáng 、yōu wáng 、yuán wáng zhī zǐ sūn bì yǐ cì gè shòu zǔ zhī fèn dì ，dì jìn ér zhǐ ，jí yàn 、liáng tā guó jiē rán 。qí fèn dì zhòng ér zǐ sūn shǎo zhě ，jiàn yǐ wéi guó ，kōng ér zhì zhī ，xū qí zǐ sūn shēng zhě ，jǔ shǐ jun1 zhī 。zhū hóu zhī dì qí xuē pō rù hàn zhě ，wéi xǐ qí hóu guó ，jí fēng qí zǐ sūn yě ，suǒ yǐ shù cháng zhī ；yī cùn zhī dì ，yī rén zhī zhòng ，tiān zǐ wáng suǒ lì yān ，chéng yǐ dìng zhì ér yǐ ，gù tiān xià xián zhī bì xià zhī lián 。dì zhì yī dìng ，zōng shì zǐ sūn mò lǜ bú wáng ，xià wú bèi pàn zhī xīn ，shàng wú zhū fá zhī zhì ，gù tiān xià xián zhī bì xià zhī rén 。fǎ lì ér bú fàn ，lìng háng ér bú nì ，guàn gāo 、lì jǐ zhī móu bú shēng ，chái qí 、kāi zhāng bú jì bú méng ，xì mín xiāng shàn ，dà chén zhì shùn ，gù tiān xià xián zhī bì xià zhī yì 。wò chì zǐ tiān xià zhī shàng ér ān ，zhí yí fù ，cháo wěi qiú ，ér tiān xià bú luàn 。dāng shí dà zhì ，hòu shì sòng shèng 。yī dòng ér wǔ yè fù ，bì xià shuí dàn ér jiǔ bú wéi cǐ ？
tiān xià zhī shì fāng bìng dà zhǒng 。yī jìng zhī dà jǐ rú yào ，yī zhǐ zhī dà jǐ rú gǔ ，píng jū bú kě qū xìn ，yī èr zhǐ chù ，shēn lǜ wáng liáo 。shī jīn bú zhì ，bì wéi gù jí ，hòu suī yǒu biǎn què ，bú néng wéi yǐ 。bìng fēi tú zhǒng yě ，yòu kǔ zhí lì 。yuán wáng zhī zǐ ，dì zhī cóng dì yě ，jīn zhī wáng zhě ，cóng dì zhī zǐ yě 。huì wáng zhī zǐ ，qīn xiōng zǐ yě ；jīn zhī wáng zhě ，xiōng zǐ zhī zǐ yě 。qīn zhě huò wáng fèn dì yǐ ān tiān xià ，shū zhě huò zhì dà quán yǐ bī tiān zǐ ，chén gù yuē fēi tú bìng zhǒng yě ，yòu kǔ zhí lì 。kě tòng kū zhě ，cǐ bìng shì yě 。
tiān xià zhī shì fāng dǎo xiàn 。fán tiān zǐ zhě ，tiān xià zhī shǒu ，hé yě ？shàng yě 。mán yí zhě ，tiān xià zhī zú ，hé yě ？xià yě 。jīn xiōng nú yuān wǔ qīn luě ，zhì bú jìng yě ，wéi tiān xià huàn ，zhì wáng yǐ yě ，ér hàn suì jīn xù cǎi zēng yǐ fèng zhī 。yí dí zhēng lìng ，shì zhǔ shàng zhī cāo yě ；tiān zǐ gòng gòng ，shì chén xià zhī lǐ yě 。zú fǎn jū shàng ，shǒu gù jū xià ，dǎo xiàn rú cǐ ，mò zhī néng jiě ，yóu wéi guó yǒu rén hū ？fēi dǎn dǎo xiàn ér yǐ ，yòu lèi pì ，qiě bìng fèi 。fū pì zhě yī miàn bìng ，fèi zhě yī fāng tòng 。jīn xī biān běi biān zhī jun4 ，suī yǒu zhǎng jué bú qīng dé fù ，wǔ chǐ yǐ shàng bú qīng dé xī ，chì hòu wàng fēng suì bú dé wò ，jiāng lì bèi jiè zhòu ér shuì ，chén gù yuē yī fāng bìng yǐ 。yī néng zhì zhī ，ér shàng bú shǐ ，kě wéi liú tì zhě cǐ yě 。
bì xià hé rěn yǐ dì huáng zhī hào wéi róng rén zhū hóu ，shì jì bēi rǔ ，ér huò bú xī ，zhǎng cǐ ān qióng ！jìn móu zhě lǜ yǐ wéi shì ，gù bú kě jiě yě ，wáng jù shèn yǐ 。chén qiè liào xiōng nú zhī zhòng bú guò hàn yī dà xiàn ，yǐ tiān xià zhī dà kùn yú yī xiàn zhī zhòng ，shèn wéi zhí shì zhě xiū zhī 。bì xià hé bú shì yǐ chén wéi shǔ guó zhī guān yǐ zhǔ xiōng nú ？háng chén zhī jì ，qǐng bì xì dān yú zhī jǐng ér zhì qí mìng ，fú zhōng háng shuō ér chī qí bèi ，jǔ xiōng nú zhī zhòng wéi shàng zhī lìng 。jīn bú liè měng dí ér liè tián zhì ，bú bó fǎn kòu ér bó chù tú ，wán xì yú ér bú tú dà huàn ，fēi suǒ yǐ wéi ān yě 。dé kě yuǎn shī ，wēi kě yuǎn jiā ，ér zhí shù bǎi lǐ wài wēi lìng bú xìn ，kě wéi liú tì zhě cǐ yě 。
jīn mín mài tóng zhě ，wéi zhī xiù yī sī lǚ piān zhū yuán ，nèi zhī xián zhōng ，shì gǔ tiān zǐ hòu fú ，suǒ yǐ miào ér bú yàn zhě yě ，ér shù rén dé yǐ yī bì qiè 。bái hú zhī biǎo ，báo wán zhī lǐ ， yǐ piān zhū ，měi zhě fǔ xiù ，shì gǔ tiān zǐ zhī fú ，jīn fù rén dà jiǎ jiā huì zhào kè zhě yǐ bèi qiáng 。gǔ zhě yǐ fèng yī dì yī hòu ér jiē shì ，jīn shù rén wū bì dé wéi dì fú ，chàng yōu xià jiàn dé wéi hòu shì ，rán ér tiān xià bú qū zhě ，dài wèi yǒu yě 。qiě dì zhī shēn zì yī zào tí ，ér fù mín qiáng wū bèi wén xiù ；tiān zǐ zhī hòu yǐ yuán qí lǐng ，shù rén niè qiè yuán qí lǚ ：cǐ chén suǒ wèi chuǎn yě 。fū bǎi rén zuò zhī bú néng yī yī rén ，yù tiān xià wáng hán ，hú kě dé yě ？yī rén gēng zhī ，shí rén jù ér shí zhī ，yù tiān xià wáng jī ，bú kě dé yě 。jī hán qiē yú mín zhī jī fū ，yù qí wáng wéi jiān xié ，bú kě dé yě 。guó yǐ qū yǐ ，dào zéi zhí xū shí ěr ，rán ér xiàn jì zhě yuē “wú dòng ”，wéi dà ěr 。fū sú zhì dà bú jìng yě ，zhì wáng děng yě ，zhì mào shàng yě ，jìn jì zhě yóu yuē “wú wéi ”，kě wéi zhǎng tài xī zhě cǐ yě 。
shāng jun1 yí lǐ yì ，qì rén ēn ，bìng xīn yú jìn qǔ 。háng zhī èr suì ，qín sú rì bài 。gù qín rén jiā fù zǐ zhuàng zé chū fèn ，jiā pín zǐ zhuàng zé chū zhuì 。jiè fù yōu chú ，lǜ yǒu dé sè ；mǔ qǔ jī zhǒu ，lì ér suì yǔ 。bào bǔ qí yú ，yǔ gōng bìng jù ；fù gū bú xiàng shuō ，zé fǎn chún ér xiàng jī 。qí cí zǐ qí lì ，bú tóng qín shòu zhě wáng jǐ ěr 。rán bìng xīn ér fù shí yóu yuē juě liù guó ，jiān tiān xià 。gōng chéng qiú dé yǐ ，zhōng bú zhī fǎn lián kuì zhī jiē ，rén yì zhī hòu 。xìn bìng jiān zhī fǎ ，suí jìn qǔ zhī yè ，tiān xià dà bài ，zhòng yǎn guǎ ，zhì qī yú ，yǒng wēi qiè ，zhuàng líng shuāi ，qí luàn zhì yǐ ，shì yǐ dà xián qǐ zhī ，wēi zhèn hǎi nèi ，dé cóng tiān xià 。nǎng zhī wéi qín zhě ，jīn zhuǎn ér wéi hàn yǐ 。rán qí yí fēng yú sú ，yóu shàng wèi gǎi 。jīn shì yǐ chǐ mí xiàng jìng ，ér shàng wáng zhì dù ，qì lǐ yì ，juān lián chǐ rì shèn ，kě wèi yuè yì ér suì bú tóng yǐ 。zhú lì bú ěr ，lǜ fēi gù háng yě ，jīn qí shèn zhě shā fù xiōng yǐ 。dào zhě duō qǐn hù zhī lián ，qiān liǎng miào zhī qì ，bái zhòu dà dōu zhī zhōng piāo lì ér duó zhī jīn 。jiǎo wěi zhě chū jǐ shí wàn shí sù ，fù liù bǎi yú wàn qián ，chéng chuán ér háng jun4 guó ，cǐ qí wáng háng yì zhī yóu zhì zhě yě 。ér dà chén tè yǐ bù shū bú bào ，qī huì zhī jiān ，yǐ wéi dà gù 。zhì yú sú liú shī ，shì huài bài ，yīn tián ér bú zhī guài ，lǜ bú dòng yú ěr mù ，yǐ wéi shì shì rán ěr 。fū yí fēng yì sú ，shǐ tiān xià huí xīn ér xiāng dào ，lèi fēi sú lì zhī suǒ néng wéi yě 。sú lì zhī suǒ wù ，zài yú dāo bǐ kuāng qiè ，ér bú zhī dà tǐ 。bì xià yòu bú zì yōu ，qiè wéi bì xià xī zhī 。
fū lì jun1 chén ，děng shàng xià ，shǐ fù zǐ yǒu lǐ ，liù qīn yǒu jì ，cǐ fēi tiān zhī suǒ wéi ，rén zhī suǒ shè yě 。fū rén zhī suǒ shè ，bú wéi bú lì ，bú zhí zé jiāng ，bú xiū zé huài 。《guǎn zǐ 》yuē ：“l(fā)ǐ yì lián chǐ ，shì wèi sì wéi ；sì wéi bú zhāng ，guó nǎi miè wáng 。”shǐ guǎn zǐ yú rén yě zé kě ，guǎn zǐ ér shǎo zhī zhì tǐ ，zé shì qǐ kě bú wéi hán xīn zāi ！qín miè sì wéi ér bú zhāng ，gù jun1 chén guāi luàn ，liù qīn yāng lù ，jiān rén bìng qǐ ，wàn mín lí pàn ，fán shí sān suì ，ér shè jì wéi xū 。jīn sì wéi yóu wèi bèi yě ，gù jiān rén jǐ xìng ，ér zhòng xīn yí huò 。qǐ rú jīn dìng jīng zhì ，lìng jun1 jun1 chén chén ，shàng xià yǒu chà ，fù zǐ liù qīn gè dé qí yí ，jiān rén wáng suǒ jǐ xìng ，ér qún chén zhòng xìn ，shì bú yí huò ！cǐ yè yī dìng ，shì shì cháng ān ，ér hòu yǒu suǒ chí xún yǐ 。ruò fū jīng zhì bú dìng ，shì yóu dù jiāng hé wáng wéi jí ，zhōng liú ér yù fēng bō ，fán bì fù yǐ 。kě wéi zhǎng tài xī zhě cǐ yě 。
xià wéi tiān zǐ ，shí yǒu yú shì ，ér yīn shòu zhī 。yīn wéi tiān zǐ ，èr shí yú shì ，ér zhōu shòu zhī 。zhōu wéi tiān zǐ ，sān shí yú shì ，ér qín shòu zhī 。qín wéi tiān zǐ ，èr shì ér wáng 。rén xìng bú shèn xiàng yuǎn yě ，hé sān dài zhī jun1 yǒu dào zhī zhǎng ，ér qín wú dào zhī bào yě ？qí gù kě zhī yě 。gǔ zhī wáng zhě ，tài zǐ nǎi shēng ，gù jǔ yǐ lǐ ，shǐ shì fù zhī ，yǒu sī qí sù duān miǎn ，jiàn zhī nán jiāo ，jiàn yú tiān yě 。guò què zé xià ，guò miào zé qū ，xiào zǐ zhī dào yě 。gù zì wéi chì zǐ ér jiāo gù yǐ háng yǐ 。xī zhě chéng wáng yòu zài qiǎng bào zhī zhōng ，zhào gōng wéi tài bǎo ，zhōu gōng wéi tài fù ，tài gōng wéi tài shī 。bǎo ，bǎo qí shēn tǐ ；fù ，chuán zhī dé yì ；shī ，dào zhī jiāo xùn ：cǐ sān gōng zhī zhí yě 。yú shì wéi zhì sān shǎo ，jiē shàng dà fū yě ，yuē shǎo bǎo 、shǎo fù 、shǎo shī ，shì yǔ tài zǐ yàn zhě yě 。gù nǎi hái zǐ tí yǒu shí ，sān gōng 、sān shǎo gù míng xiào rén lǐ yì yǐ dào xí zhī ，zhú qù xié rén ，bú shǐ jiàn è háng 。yú shì jiē xuǎn tiān xià zhī duān shì xiào tì bó wén yǒu dào shù zhě yǐ wèi yì zhī ，shǐ yǔ tài zǐ jū chù chū rù 。gù tài zǐ nǎi shēng ér jiàn zhèng shì ，wén zhèng yán ，háng zhèng dào ，zuǒ yòu qián hòu jiē zhèng rén yě 。fū xí yǔ zhèng rén jū zhī ，bú néng wú zhèng ，yóu shēng zhǎng yú qí bú néng bú qí yán yě ；xí yǔ bú zhèng rén jū zhī ，bú néng wú bú zhèng ，yóu shēng zhǎng yú chǔ zhī dì bú néng bú chǔ yán yě 。gù zé qí suǒ qí ，bì xiān shòu yè ，nǎi dé cháng zhī ；zé qí suǒ lè ，bì xiān yǒu xí ，nǎi dé wéi zhī 。kǒng zǐ yuē ：“shǎo chéng ruò tiān xìng ，xí guàn rú zì rán ?！眏í tài zǐ shǎo zhǎng ，zhī fēi sè ，zé rù yú xué 。xué zhě ，suǒ xué zhī guān yě ?！秞ué lǐ 》yuē ：“dì rù dōng xué ，shàng qīn ér guì rén ，zé qīn shū yǒu xù ér ēn xiàng jí yǐ ；dì rù nán xué ，shàng chǐ ér guì xìn ，zé zhǎng yòu yǒu chà ér mín bú wū yǐ ；dì rù xī xué ，shàng xián ér guì dé ，zé shèng zhì zài wèi ér gōng bú yí yǐ ；dì rù běi xué ，shàng guì ér zūn jué ，zé guì jiàn yǒu děng ér xià bú yǐ ；dì rù tài xué ，chéng shī wèn dào ，tuì xí ér kǎo yú tài fù ，tài fù fá qí bú zé ér kuāng qí bú jí ，zé dé zhì zhǎng ér zhì dào dé yǐ 。cǐ wǔ xué zhě jì chéng yú shàng ，zé bǎi xìng lí mín huà jí yú xià yǐ ?！眏í tài yú jì guàn chéng rén ，miǎn yú bǎo fù zhī yán ，zé yǒu jì guò zhī shǐ ，chè shàn zhī zǎi ，jìn shàn zhī jīng ，fěi bàng zhī mù ，gǎn jiàn zhī gǔ 。gǔ shǐ sòng shī ，gōng sòng zhēn jiàn ，dà fū jìn móu ，shì chuán mín yǔ 。xí yǔ zhì zhǎng ，gù qiē ér bú kuì ；huà yǔ xīn chéng ，gù zhōng dào ruò xìng 。sān dài zhī lǐ ：chūn cháo cháo rì ，qiū mù xī yuè ，suǒ yǐ míng yǒu jìng yě ；chūn qiū rù xué ，zuò guó lǎo ，zhí jiàng ér qīn kuì zhī ，suǒ yǐ míng yǒu xiào yě ；háng yǐ luán hé ，bù zhōng 《cǎi qí 》，qù zhōng 《sì xià 》，suǒ yǐ míng yǒu dù yě ；qí yú qín shòu ，jiàn qí shēng bú shí qí sǐ ，wén qí shēng bú shí qí ròu ，gù yuǎn páo chú ，suǒ yǐ zhǎng ēn ，qiě míng yǒu rén yě 。
fū sān dài zhī suǒ yǐ zhǎng jiǔ zhě ，yǐ qí fǔ yì tài zǐ yǒu cǐ jù yě 。jí qín ér bú rán 。qí sú gù fēi guì cí ràng yě ，suǒ shàng zhě gào jié yě ；gù fēi guì lǐ yì yě ，suǒ shàng zhě xíng fá yě 。shǐ zhào gāo fù hú hài ér jiāo zhī yù ，suǒ xí zhě fēi zhǎn yì rén ，zé yí rén zhī sān zú yě 。gù hú hài jīn rì jí wèi ér míng rì shè rén ，zhōng jiàn zhě wèi zhī fěi bàng ，shēn jì zhě wèi zhī yāo yán ，qí shì shā rén ruò ài cǎo jiān rán 。qǐ wéi hú hài zhī xìng è zāi ？bǐ qí suǒ yǐ dào zhī zhě fēi qí lǐ gù yě 。
bǐ yàn yuē ：“bú xí wéi lì ，shì yǐ chéng shì ?！眣òu yuē ：“qián chē fù ，hòu chē jiè 。”fū sān dài zhī suǒ yǐ zhǎng jiǔ zhě ，qí yǐ shì kě zhī yě ；rán ér bú néng cóng zhě ，shì bú fǎ shèng zhì yě 。qín shì zhī suǒ yǐ jí jué zhě ，qí zhé jì kě jiàn yě ；rán ér bú bì ，shì hòu chē yòu jiāng fù yě 。fū cún wáng zhī biàn ，zhì luàn zhī jī ，qí yào zài shì yǐ 。tiān xià zhī mìng ，xiàn yú tài zǐ ；tài zǐ zhī shàn ，zài yú zǎo yù jiāo yǔ xuǎn zuǒ yòu 。fū xīn wèi làn ér xiān yù jiāo ，zé huà yì chéng yě ；kāi yú dào shù zhì yì zhī zhǐ ，zé jiāo zhī lì yě 。ruò qí fú xí jī guàn ，zé zuǒ yòu ér yǐ 。fū hú 、yuè zhī rén ，shēng ér tóng shēng ，qí yù bú yì ，jí qí zhǎng ér chéng sú ，lèi shù yì ér bú néng xiàng tōng ，háng zhě yǒu suī sǐ ér bú xiàng wéi zhě ，zé jiāo xí rán yě 。chén gù yuē xuǎn zuǒ yòu zǎo yù jiāo zuì jí 。fū jiāo dé ér zuǒ yòu zhèng ，zé tài zǐ zhèng yǐ ，tài zǐ zhèng ér tiān xià dìng yǐ ?！秙hū 》yuē ：“yī rén yǒu qìng ，zhào mín lài zhī ?！眂ǐ shí wù yě 。
fán rén zhī zhì ，néng jiàn yǐ rán ，bú néng jiàn jiāng rán 。fū lǐ zhě jìn yú jiāng rán zhī qián ，ér fǎ zhě jìn yú jǐ rán zhī hòu ，shì gù fǎ zhī suǒ yòng yì jiàn ，ér lǐ zhī suǒ wéi shēng nán zhī yě 。ruò fū qìng shǎng yǐ quàn shàn ，xíng fá yǐ chéng è ，xiān wáng zhí cǐ zhī zhèng ，jiān rú jīn shí ，háng cǐ zhī lìng ，xìn rú sì shí ，jù cǐ zhī gōng ，wú sī rú tiān dì ěr ，qǐ gù bú yòng zāi ？rán ér yuē lǐ yún lǐ yún zhě ，guì jué è yú wèi méng ，ér qǐ jiāo yú wēi miǎo ，shǐ mín rì qiān shàn yuǎn zuì ér bú zì zhī yě 。kǒng yú yuē ：“tīng sòng ，wú yóu rén yě ，bì yě shǐ wú sòng hū ！”wéi rén zhǔ jì zhě ，mò rú xiān shěn qǔ shě ，qǔ shě zhī jí dìng yú nèi ，ér ān wēi zhī méng yīng yú wài yǐ 。ān zhě fēi yī rì ér ān yě ，wēi zhě fēi yī rì ér wēi yě ，jiē yǐ jī jiàn rán ，bú kě bú chá yě 。rén zhǔ zhī suǒ jī ，zài qí qǔ shě ，yǐ lǐ yì zhì zhī zhě ，jī lǐ yì ；yǐ xíng fá zhì zhī zhě ，jī xíng fá 。xíng fá jī ér mín yuàn bèi ，zhá yì jī ér mín hé qīn 。gù shì zhǔ yù mín zhī shàn tóng ，ér suǒ yǐ shǐ mín shàn zhě huò yì 。huò dào zhī yǐ dé jiāo ，huò ōu zhī yǐ fǎ lìng 。dào zhī yǐ dé jiāo zhě ，dé jiāo qià ér mín qì lè ；ōu zhī yǐ fǎ lìng zhě ，fǎ lìng jí ér mín fēng āi 。āi lè zhī gǎn ，huò fú zhī yīng yě 。qín wáng zhī yù zūn zōng miào ér ān zǐ sūn ，yǔ tāng wǔ tóng ，rán ér tāng wǔ guǎng dà qí dé háng ，liù qī bǎi suì ér fú shī ，qín wáng zhì tiān xià ，shí yú suì zé dà bài 。cǐ wáng tā gù yǐ ，tāng wǔ zhī dìng qǔ shě shěn ér qín wáng zhī dìng qǔ shě bú shěn yǐ 。fū tiān xià ，dà qì yě 。jīn rén zhī zhì qì ，zhì zhū ān chù zé ān ，zhì zhū wēi chù zé wēi 。tiān xià zhī qíng yǔ qì wáng yǐ yì ，zài tiān zǐ zhī suǒ zhì zhī 。tāng wǔ zhì tiān xià yú rén yì lǐ lè ，ér dé zé qià ，qín shòu cǎo mù guǎng yù ，dé bèi mán mò sì yí ，lèi zǐ sūn shù shí shì ，cǐ tiān xià suǒ gòng wén yě 。qín wáng zhì tiān xià yú fǎ lìng xíng fá ，dé zé wáng yī yǒu ，ér yuàn dú yíng yú shì ，xià zēng è zhī rú chóu ，huò jǐ jí shēn ，zǐ sūn zhū jué ，cǐ tiān xià zhī suǒ gòng jiàn yě 。shì fēi qí míng xiào dà yàn xié ！rén zhī yán yuē ：“tīng yán zhī dào ，bì yǐ qí shì guān zhī ，zé yán zhě mò gǎn wàng yán ?！眏īn huò yán lǐ yì zhī bú rú fǎ lìng ，jiāo huà zhī bú rú xíng fá ，rén zhǔ hú bú yǐn yīn 、zhōu 、qín shì yǐ guān zhī yě ？
rén zhǔ zhī zūn pì rú táng ，qún chén rú bì ，zhòng shù rú dì 。gù bì jiǔ jí shàng ，lián yuǎn dì ，zé táng gāo ；bì wáng jí ，lián jìn dì ，zé táng bēi 。gāo zhě nán pān ，bēi zhě yì líng ，lǐ shì rán yě 。gù gǔ zhě shèng wáng zhì wéi děng liè ，nèi yǒu gōng qīng dà fū shì ，wài yǒu gōng hóu bó zǐ nán ，rán hòu yǒu guān shī xiǎo lì ，yán jí shù rén ，děng jí fèn míng ，ér tiān zǐ jiā yān ，gù qí zūn bú kě jí yě 。lǐ yàn yuē ：“yù tóu shǔ ér jì qì ?！眂ǐ shàn yù yě 。shǔ jìn yú qì ，shàng dàn bú tóu ，kǒng shāng qí qì ，kuàng yú guì chén zhī jìn zhǔ hū ！lián chǐ jiē lǐ yǐ zhì jun1 zǐ ，gù yǒu cì sǐ ér wáng lù rǔ 。shì yǐ qíng yì zhī zuì bú jí tài fū ，yǐ qí lí zhǔ shàng bú yuǎn yě ，lǐ bú gǎn chǐ jun1 zhī lù mǎ ，cù qí chú zhě yǒu fá ；jiàn jun1 zhī jǐ zhàng zé qǐ ，zāo jun1 zhī chéng chē zé xià ，rù zhèng mén zé qū ；jun1 zhī chǒng chén suī huò yǒu guò ，xíng lù zhī zuì bú jiā qí shēn zhě ，zūn jun1 zhī gù yě 。cǐ suǒ yǐ wéi zhǔ shàng yù yuǎn bú jìng yě ，suǒ yǐ tǐ mào dà chén ér lì qí jiē yě 。jīn zì wáng hóu sān gōng zhī guì ，jiē tiān zǐ zhī suǒ gǎi róng ér lǐ zhī yě ，gǔ tiān zǐ zhī suǒ wèi bó fù 、bó jiù yě ，ér lìng yǔ zhòng shù tóng qíng yì yuè chī qì shì zhī fǎ ，rán zé táng bú wáng bì hū ？bèi lù rǔ zhě bú tài pò hū ？lián chǐ bú háng ，dà chén wú nǎi wò zhòng quán ，dà guān ér yǒu tú lì wáng chǐ zhī xīn hū ？fū wàng yí zhī shì ，èr shì jiàn dāng yǐ zhòng fǎ zhě ，tóu shǔ ér bú jì qì zhī xí yě 。
chén wén zhī ，lǚ suī xiān bú jiā yú zhěn ，guàn suī bì bú yǐ jū lǚ 。fū cháng yǐ zài guì chǒng zhī wèi ，tiān zǐ gǎi róng ér tǐ mào zhī yǐ ，lì mín cháng fǔ fú yǐ jìng wèi zhī yǐ ，jīn ér yǒu guò ，dì lìng fèi zhī kě yě ，tuì zhī kě yě ，cì zhī sǐ kě yě ，miè zhī kě yě ；ruò fū shù fù zhī ，xì yè zhī ，shū zhī sī kòu ，biān zhī tú guān ，sī kòu xiǎo lì lì mà ér bǎng chī zhī ，dài fēi suǒ yǐ lìng zhòng shù jiàn yě 。fū bēi jiàn zhě xí zhī zūn guì zhě zhī yī dàn ，wú yì nǎi kě yǐ jiā cǐ yě ，fēi suǒ yǐ xí tiān xià yě ，fēi zūn zūn guì guì zhī huà yě 。fū tiān zǐ zhī suǒ cháng jìng ，zhòng shù zhī suǒ cháng chǒng ，sǐ ér sǐ ěr ，jiàn rén ān yí dé rú cǐ ér dùn rǔ zhī zāi ！
yù ràng shì zhōng háng zhī jun1 ，zhì bó fá ér miè zhī ，yí shì zhì bó 。jí zhào miè zhì bó ，yù ràng xìn miàn tūn tàn ，bì bào xiāng zǐ ，wǔ qǐ ér bú zhōng 。rén wèn yù zǐ ，yù zǐ yuē ：“zhōng háng zhòng rén chù wǒ ，wǒ gù zhòng rén shì zhī ；zhì bó guó shì yù wǒ ，wǒ gù guó shì bào zhī ?！眊ù cǐ yī yù ràng yě ，fǎn jun1 shì chóu ，háng ruò gǒu zhì ，yǐ ér kàng jiē zhì zhōng ，háng chū hū liè shì ，rén zhǔ shǐ rán yě 。gù zhǔ shàng yù qí dà chén rú yù quǎn mǎ ，bǐ jiāng quǎn mǎ zì wéi yě ；rú yù guān tú ，bǐ jiāng guān tú zì wéi yě 。wán dùn wáng chǐ ， gòu wáng jiē ，lián chǐ bú lì ，qiě bú zì hǎo ，gǒu ruò ér kě ，gù jiàn lì zé shì ，jiàn biàn zé duó 。zhǔ shàng yǒu bài ，zé yīn ér tǐng zhī yǐ ；zhǔ shàng yǒu huàn ，zé wú gǒu miǎn ér yǐ ，lì ér guān zhī ěr ；yǒu biàn wú shēn zhě ，zé qī mài ér lì zhī ěr 。rén zhǔ jiāng hé biàn yú cǐ ？qún xià zhì zhòng ，ér zhǔ shàng zhì shǎo yě ，suǒ tuō cái qì zhí yè zhě cuì yú qún xià yě 。jù wáng chǐ ，jù gǒu wàng ，zé zhǔ shàng zuì bìng 。gù gǔ zhě lǐ bú jí shù rén ，xíng bú zhì dà fū ，suǒ yǐ lì chǒng chén zhī jiē yě 。gǔ zhě dà chén yǒu zuò bú lián ér fèi zhě ，bú wèi bú lián ，yuē “fǔ guǐ bú shì ”；zuò wū huì yín luàn nán nǚ wáng bié zhě ，bú yuē wū huì ，yuē “wéi báo bú xiū ”，zuò bà ruǎn bú shèng rèn zhě ，bú wèi bà ruǎn ，yuē “xià guān bú zhí ”。gù guì dà chén dìng yǒu qí zuì yǐ ，yóu wèi chì rán zhèng yǐ hū zhī yě ，shàng qiān jiù ér wéi zhī huì yě 。gù qí zài dà qiǎn dà hé zhī yù zhě ，wén qiǎn hé zé bái guàn yīng ，pán shuǐ jiā jiàn ，zào qǐng shì ér qǐng zuì ěr ，shàng bú zhí fù xì yǐn ér háng yě 。qí yǒu zhōng zuì zhě ，wén mìng ér zì chí ，shàng bú shǐ rén jǐng ér jiā yě 。qí yǒu dà zuì zhě ，wén mìng zé běi miàn zài bài ，diē ér zì cái ，shàng bú shǐ zuó yì ér xíng zhī yě ，yuē ：“zǐ dà fū zì yǒu guò ěr ！wú yù zǐ yǒu lǐ yǐ 。”yù zhī yǒu lǐ ，gù qún chén zì xǐ ；yīng yǐ lián chǐ ，gù rén jīn jiē háng 。shàng shè lián lǐ yì yǐ yù qí chén ，ér chén bú yǐ jiē háng bào qí shàng zhě ，zé fēi rén lèi yě 。gù huà chéng sú dìng ，zé wéi rén chén zhě zhǔ ěr wàng shēn ，guó ěr wàng jiā ，gōng ěr wàng sī ，lì bú gǒu jiù ，hài bú gǒu qù ，wéi yì suǒ zài 。shàng zhī huà yě ，gù fù xiōng zhī chén chéng sǐ zōng miào ，fǎ dù zhī chén chéng sǐ shè jì ，fǔ yì zhī chén chéng sǐ jun1 shàng ，shǒu yǔ gǎn dí zhī chén chéng sǐ chéng guō fēng jiāng 。gù yuē shèng rén yǒu jīn chéng zhě ，bǐ wù cǐ zhì yě 。bǐ qiě wéi wǒ sǐ ，gù wú dé yǔ zhī jù shēng ；bǐ qiě wéi wǒ wáng ，gù wú dé yǔ zhī jù cún ；fū jiāng wéi wǒ wēi ，gù wú dé yǔ zhī jiē ān 。gù háng ér wàng lì ，shǒu jiē ér zhàng yì ，gù kě yǐ tuō bú yù zhī quán ，kě yǐ jì liù chǐ zhī gū 。cǐ lì lián chǐ háng lǐ yì zhī suǒ zhì yě ，zhǔ shàng hé sàng yān ！cǐ zhī bú wéi ，ér gù bǐ zhī jiǔ háng ，gù yuē kě wéi zhǎng tài xī zhě cǐ yě 。
※提示：拼音為程序生成，因此多音字的拼音可能不準(zhǔn)確。