蘇武傳(節(jié)選)

　　武字子卿，少以父任，兄弟并為郎，稍遷至栘中廄監(jiān)。時(shí)漢連伐胡，數(shù)通使相窺觀。匈奴留漢使郭吉、路充國等前后十余輩，匈奴使來，漢亦留之以相當(dāng)。天漢元年，且鞮侯單于初立，恐漢襲之，乃曰：「漢天子我丈人行也?！贡M歸漢使路充國等。武帝嘉其義，乃遣武以中郎將使持節(jié)送匈奴使留在漢者，因厚賂單于，答其善意。

　　武與副中郎將張勝及假吏?；莸饶际砍夂虬儆嗳司?。既至匈奴，置幣遺單于；單于益驕，非漢所望也。方欲發(fā)使送武等，會(huì)緱王與長水虞常等謀反匈奴中。緱王者，昆邪王姊子也，與昆邪王俱降漢，后隨浞野侯沒胡中，及衛(wèi)律所將降者，陰相與謀，劫單于母閼氏歸漢。會(huì)武等至匈奴。虞常在漢時(shí)，素與副張勝相知，私候勝曰：「聞漢天子甚怨衛(wèi)律，常能為漢伏弩射殺之，吾母與弟在漢，幸蒙其賞賜?！箯垊僭S之，以貨物與常。后月余，單于出獵，獨(dú)閼氏子弟在。虞常等七十余人欲發(fā)，其一人夜亡告之。單于子弟發(fā)兵與戰(zhàn)，緱王等皆死，虞常生得。

　　單于使衛(wèi)律治其事。張勝聞之，恐前語發(fā)，以狀語武。武曰：「事如此，此必及我，見犯乃死，重負(fù)國！」欲自殺，勝惠共止之。虞常果引張勝。單于怒，召諸貴人議，欲殺漢使者。左伊秩訾曰：「即謀單于，何以復(fù)加？宜皆降之?！箚斡谑剐l(wèi)律召武受辭。武謂惠等：「屈節(jié)辱命，雖生何面目以歸漢？」引佩刀自刺。衛(wèi)律驚，自抱持武。馳召醫(yī)，鑿地為坎，置煴火，覆武其上，蹈其背，以出血。武氣絕，半日復(fù)息?；莸瓤?，輿歸營。單于壯其節(jié)，朝夕遣人候問武，而收系張勝。

　　武益愈。單于使使曉武，會(huì)論虞常，欲因此時(shí)降武。劍斬虞常已，律曰：「漢使張勝謀殺單于近臣，當(dāng)死；單于募降者，赦罪?！古e劍欲擊之，勝請(qǐng)降。律謂武曰：「副有罪，當(dāng)相坐。」武曰：「本無謀，又非親屬，何謂相坐？」復(fù)舉劍擬之，武不動(dòng)。律曰：「蘇君，律前負(fù)漢歸匈奴，幸蒙大恩，賜號(hào)稱王，擁眾數(shù)萬，馬畜彌山，富貴如此。蘇君今日降，明日復(fù)然?？找陨砀嗖菀?，誰復(fù)知之？」武不應(yīng)。律曰：「君因我降，與君為兄弟；今不聽吾計(jì)，后雖復(fù)欲見我，尚可得乎？」武罵律曰：「汝為人臣子，不顧恩義，畔主背親，為降虜于蠻夷，何以女為見？且單于信女，使決人死生，不平心持正，反欲斗兩主觀禍敗。南越殺漢使者，屠為九郡；宛王殺漢使者，頭縣北闕；朝鮮殺漢使者，即時(shí)誅滅。獨(dú)匈奴未耳。若知我不降明，欲令兩國相攻，匈奴之禍，從我始矣！」律知武終不可脅，白單于。單于愈益欲降之。乃幽武置大窖中，絕不飲食。天雨雪。武臥，嚙雪與旃毛并咽之，數(shù)日不死。匈奴以為神，乃徙武北海上無人處，使牧羝。羝乳，乃得歸。別其官屬?；莸龋髦盟?。

　　武既至海上，廩食不至，掘野鼠去屮實(shí)而食之。杖漢節(jié)牧羊，臥起操持，節(jié)旄盡落。積五、六年，單于弟于靬王弋射海上。武能網(wǎng)紡繳，檠弓弩，于靬王愛之，給其衣食。三歲余，王病，賜武馬畜、服匿、穹廬。王死后，人眾徙去。其冬，丁令盜武牛羊，武復(fù)窮厄。

　　初，武與李陵俱為侍中。武使匈奴明年，陵降，不敢求武。久之，單于使陵至海上，為武置酒設(shè)樂。因謂武曰：「單于聞陵與子卿素厚，故使陵來說足下，虛心欲相待。終不得歸漢，空自苦亡人之地，信義安所見乎？前長君為奉車，從至雍棫陽宮，扶輦下除，觸柱，折轅，劾大不敬，伏劍自刎，賜錢二百萬以葬。孺卿從祠河?xùn)|後土，宦騎與黃門駙馬爭船，推墮駙馬河中，溺死，宦騎亡。詔使孺卿逐捕。不得，惶恐飲藥而死。來時(shí)太夫人已不幸，陵送葬至陽陵。子卿婦年少，聞已更嫁矣。獨(dú)有女弟二人，兩女一男，今復(fù)十余年，存亡不可知。人生如朝露，何久自苦如此？陵始降時(shí)，忽忽如狂，自痛負(fù)漢；加以老母系保宮。子卿不欲降，何以過陵？且陛下春秋高，法令亡常，大臣亡罪夷滅者數(shù)十家，安危不可知。子卿尚復(fù)誰為乎？愿聽陵計(jì)，勿復(fù)有云！」

　　武曰：「武父子亡功德，皆為陛下所成就，位列將，爵通侯，兄弟親近，常愿肝腦涂地。今得殺身自效，雖蒙斧鉞湯鑊，誠甘樂之。臣事君，猶子事父也。子為父死，亡所恨，愿無復(fù)再言?！沽昱c武飲數(shù)日，復(fù)曰：「子卿，壹聽陵言?！刮湓唬骸缸苑忠阉谰靡?！王必欲降武，請(qǐng)畢今日之歡，效死于前！」陵見其至誠，喟然嘆曰：「嗟呼！義士！陵與衛(wèi)律之罪上通于天！」因泣下沾衿，與武決去。

　　陵惡自賜武，使其妻賜武牛羊數(shù)十頭。后陵復(fù)至北海上，語武：「區(qū)脫捕得云中生口，言太守以下吏民皆白服，曰：『上崩?！弧刮渎勚相l(xiāng)號(hào)哭，歐血，旦夕臨。數(shù)月，昭帝即位。數(shù)年，匈奴與漢和親。漢求武等。匈奴詭言武死。后漢使復(fù)至匈奴。常惠請(qǐng)其守者與俱，得夜見漢使，具自陳道。教使者謂單于言：「天子射上林中，得雁足有系帛書，言武等在某澤中?！故拐叽笙?，如惠語以讓單于。單于視左右而驚，謝漢使曰：「武等實(shí)在?！褂谑抢盍曛镁瀑R武曰：「今足下還歸，揚(yáng)名于匈奴，功顯于漢室，雖古竹帛所載，丹青所畫，何以過子卿！陵雖駑怯，令漢且貰陵罪，全其老母，使得奮大辱之積志，庶幾乎曹柯之盟。此陵宿昔之所不忘也！收族陵家，為世大戮，陵尚復(fù)何顧乎？已矣！令子卿知吾心耳！異域之人，壹別長絕！」陵起舞，歌曰：「徑萬里兮度沙幕，為君將兮奮匈奴。路窮絕兮矢刃摧，士眾滅兮名已隤，老母已死，雖欲報(bào)恩將安歸？」

　　陵泣下數(shù)行，因與武決。單于召會(huì)武官屬，前以降及物故，凡隨武還者九人。武以始元六年春至京師，詔武奉一太牢謁武帝園廟，拜為典屬國，秩中二千石，賜錢二百萬，公田二頃，宅一區(qū)。常惠徐圣趙終根皆拜為中郎，賜帛各二百匹。其余六人，老歸家，賜錢人十萬，復(fù)終身。?；莺笾劣覍④姡饬泻?，自有傳。武留匈奴凡十九歲，始以強(qiáng)壯出，及還，須發(fā)盡白。

　　wǔ zì zǐ qīng ，shǎo yǐ fù rèn ，xiōng dì bìng wéi láng ，shāo qiān zhì yí zhōng jiù jiān 。shí hàn lián fá hú ，shù tōng shǐ xiàng kuī guān 。xiōng nú liú hàn shǐ guō jí 、lù chōng guó děng qián hòu shí yú bèi ，xiōng nú shǐ lái ，hàn yì liú zhī yǐ xiàng dāng 。tiān hàn yuán nián ，qiě dī hóu dān yú chū lì ，kǒng hàn xí zhī ，nǎi yuē ：「hàn tiān zǐ wǒ zhàng rén háng yě ?！筳ìn guī hàn shǐ lù chōng guó děng 。wǔ dì jiā qí yì ，nǎi qiǎn wǔ yǐ zhōng láng jiāng shǐ chí jiē sòng xiōng nú shǐ liú zài hàn zhě ，yīn hòu lù dān yú ，dá qí shàn yì 。

　　wǔ yǔ fù zhōng láng jiāng zhāng shèng jí jiǎ lì cháng huì děng mù shì chì hòu bǎi yú rén jù 。jì zhì xiōng nú ，zhì bì yí dān yú ；dān yú yì jiāo ，fēi hàn suǒ wàng yě 。fāng yù fā shǐ sòng wǔ děng ，huì gōu wáng yǔ zhǎng shuǐ yú cháng děng móu fǎn xiōng nú zhōng 。gōu wáng zhě ，kūn xié wáng zǐ zǐ yě ，yǔ kūn xié wáng jù jiàng hàn ，hòu suí zhuó yě hóu méi hú zhōng ，jí wèi lǜ suǒ jiāng jiàng zhě ，yīn xiàng yǔ móu ，jié dān yú mǔ è shì guī hàn 。huì wǔ děng zhì xiōng nú 。yú cháng zài hàn shí ，sù yǔ fù zhāng shèng xiàng zhī ，sī hòu shèng yuē ：「wén hàn tiān zǐ shèn yuàn wèi lǜ ，cháng néng wéi hàn fú nǔ shè shā zhī ，wú mǔ yǔ dì zài hàn ，xìng méng qí shǎng cì ?！箊hāng shèng xǔ zhī ，yǐ huò wù yǔ cháng 。hòu yuè yú ，dān yú chū liè ，dú è shì zǐ dì zài 。yú cháng děng qī shí yú rén yù fā ，qí yī rén yè wáng gào zhī 。dān yú zǐ dì fā bīng yǔ zhàn ，gōu wáng děng jiē sǐ ，yú cháng shēng dé 。

　　dān yú shǐ wèi lǜ zhì qí shì 。zhāng shèng wén zhī ，kǒng qián yǔ fā ，yǐ zhuàng yǔ wǔ 。wǔ yuē ：「shì rú cǐ ，cǐ bì jí wǒ ，jiàn fàn nǎi sǐ ，zhòng fù guó ！」yù zì shā ，shèng huì gòng zhǐ zhī 。yú cháng guǒ yǐn zhāng shèng 。dān yú nù ，zhào zhū guì rén yì ，yù shā hàn shǐ zhě 。zuǒ yī zhì zī yuē ：「jí móu dān yú ，hé yǐ fù jiā ？yí jiē jiàng zhī ?！筪ān yú shǐ wèi lǜ zhào wǔ shòu cí 。wǔ wèi huì děng ：「qū jiē rǔ mìng ，suī shēng hé miàn mù yǐ guī hàn ？」yǐn pèi dāo zì cì 。wèi lǜ jīng ，zì bào chí wǔ 。chí zhào yī ，záo dì wéi kǎn ，zhì yūn huǒ ，fù wǔ qí shàng ，dǎo qí bèi ，yǐ chū xuè 。wǔ qì jué ，bàn rì fù xī 。huì děng kū ，yú guī yíng 。dān yú zhuàng qí jiē ，cháo xī qiǎn rén hòu wèn wǔ ，ér shōu xì zhāng shèng 。

　　wǔ yì yù 。dān yú shǐ shǐ xiǎo wǔ ，huì lùn yú cháng ，yù yīn cǐ shí jiàng wǔ 。jiàn zhǎn yú cháng yǐ ，lǜ yuē ：「hàn shǐ zhāng shèng móu shā dān yú jìn chén ，dāng sǐ ；dān yú mù jiàng zhě ，shè zuì ?！筳ǔ jiàn yù jī zhī ，shèng qǐng jiàng 。lǜ wèi wǔ yuē ：「fù yǒu zuì ，dāng xiàng zuò ?！箇ǔ yuē ：「běn wú móu ，yòu fēi qīn shǔ ，hé wèi xiàng zuò ？」fù jǔ jiàn nǐ zhī ，wǔ bú dòng 。lǜ yuē ：「sū jun1 ，lǜ qián fù hàn guī xiōng nú ，xìng méng dà ēn ，cì hào chēng wáng ，yōng zhòng shù wàn ，mǎ chù mí shān ，fù guì rú cǐ 。sū jun1 jīn rì jiàng ，míng rì fù rán 。kōng yǐ shēn gāo cǎo yě ，shuí fù zhī zhī ？」wǔ bú yīng 。lǜ yuē ：「jun1 yīn wǒ jiàng ，yǔ jun1 wéi xiōng dì ；jīn bú tīng wú jì ，hòu suī fù yù jiàn wǒ ，shàng kě dé hū ？」wǔ mà lǜ yuē ：「rǔ wéi rén chén zǐ ，bú gù ēn yì ，pàn zhǔ bèi qīn ，wéi jiàng lǔ yú mán yí ，hé yǐ nǚ wéi jiàn ？qiě dān yú xìn nǚ ，shǐ jué rén sǐ shēng ，bú píng xīn chí zhèng ，fǎn yù dòu liǎng zhǔ guān huò bài 。nán yuè shā hàn shǐ zhě ，tú wéi jiǔ jun4 ；wǎn wáng shā hàn shǐ zhě ，tóu xiàn běi què ；cháo xiān shā hàn shǐ zhě ，jí shí zhū miè 。dú xiōng nú wèi ěr 。ruò zhī wǒ bú jiàng míng ，yù lìng liǎng guó xiàng gōng ，xiōng nú zhī huò ，cóng wǒ shǐ yǐ ！」lǜ zhī wǔ zhōng bú kě xié ，bái dān yú 。dān yú yù yì yù jiàng zhī 。nǎi yōu wǔ zhì dà jiào zhōng ，jué bú yǐn shí 。tiān yǔ xuě 。wǔ wò ，niè xuě yǔ zhān máo bìng yān zhī ，shù rì bú sǐ 。xiōng nú yǐ wéi shén ，nǎi xǐ wǔ běi hǎi shàng wú rén chù ，shǐ mù dī 。dī rǔ ，nǎi dé guī 。bié qí guān shǔ cháng huì děng ，gè zhì tā suǒ 。

　　wǔ jì zhì hǎi shàng ，lǐn shí bú zhì ，jué yě shǔ qù chū shí ér shí zhī 。zhàng hàn jiē mù yáng ，wò qǐ cāo chí ，jiē máo jìn luò 。jī wǔ 、liù nián ，dān yú dì yú jiān wáng yì shè hǎi shàng 。wǔ néng wǎng fǎng jiǎo ，qíng gōng nǔ ，yú jiān wáng ài zhī ，gěi qí yī shí 。sān suì yú ，wáng bìng ，cì wǔ mǎ chù 、fú nì 、qióng lú 。wáng sǐ hòu ，rén zhòng xǐ qù 。qí dōng ，dīng lìng dào wǔ niú yáng ，wǔ fù qióng è 。

　　chū ，wǔ yǔ lǐ líng jù wéi shì zhōng 。wǔ shǐ xiōng nú míng nián ，líng jiàng ，bú gǎn qiú wǔ 。jiǔ zhī ，dān yú shǐ líng zhì hǎi shàng ，wéi wǔ zhì jiǔ shè lè 。yīn wèi wǔ yuē ：「dān yú wén líng yǔ zǐ qīng sù hòu ，gù shǐ líng lái shuō zú xià ，xū xīn yù xiàng dài 。zhōng bú dé guī hàn ，kōng zì kǔ wáng rén zhī dì ，xìn yì ān suǒ jiàn hū ？qián zhǎng jun1 wéi fèng chē ，cóng zhì yōng yù yáng gōng ，fú niǎn xià chú ，chù zhù ，shé yuán ，hé dà bú jìng ，fú jiàn zì wěn ，cì qián èr bǎi wàn yǐ zàng 。rú qīng cóng cí hé dōng hòu tǔ ，huàn qí yǔ huáng mén fù mǎ zhēng chuán ，tuī duò fù mǎ hé zhōng ，nì sǐ ，huàn qí wáng 。zhào shǐ rú qīng zhú bǔ 。bú dé ，huáng kǒng yǐn yào ér sǐ 。lái shí tài fū rén yǐ bú xìng ，líng sòng zàng zhì yáng líng 。zǐ qīng fù nián shǎo ，wén yǐ gèng jià yǐ 。dú yǒu nǚ dì èr rén ，liǎng nǚ yī nán ，jīn fù shí yú nián ，cún wáng bú kě zhī 。rén shēng rú cháo lù ，hé jiǔ zì kǔ rú cǐ ？líng shǐ jiàng shí ，hū hū rú kuáng ，zì tòng fù hàn ；jiā yǐ lǎo mǔ xì bǎo gōng 。zǐ qīng bú yù jiàng ，hé yǐ guò líng ？qiě bì xià chūn qiū gāo ，fǎ lìng wáng cháng ，dà chén wáng zuì yí miè zhě shù shí jiā ，ān wēi bú kě zhī 。zǐ qīng shàng fù shuí wéi hū ？yuàn tīng líng jì ，wù fù yǒu yún ！」

　　wǔ yuē ：「wǔ fù zǐ wáng gōng dé ，jiē wéi bì xià suǒ chéng jiù ，wèi liè jiāng ，jué tōng hóu ，xiōng dì qīn jìn ，cháng yuàn gān nǎo tú dì 。jīn dé shā shēn zì xiào ，suī méng fǔ yuè tāng huò ，chéng gān lè zhī 。chén shì jun1 ，yóu zǐ shì fù yě 。zǐ wéi fù sǐ ，wáng suǒ hèn ，yuàn wú fù zài yán ?！筶íng yǔ wǔ yǐn shù rì ，fù yuē ：「zǐ qīng ，yī tīng líng yán ?！箇ǔ yuē ：「zì fèn yǐ sǐ jiǔ yǐ ！wáng bì yù jiàng wǔ ，qǐng bì jīn rì zhī huān ，xiào sǐ yú qián ！」líng jiàn qí zhì chéng ，kuì rán tàn yuē ：「jiē hū ！yì shì ！líng yǔ wèi lǜ zhī zuì shàng tōng yú tiān ！」yīn qì xià zhān jīn ，yǔ wǔ jué qù 。

　　líng è zì cì wǔ ，shǐ qí qī cì wǔ niú yáng shù shí tóu 。hòu líng fù zhì běi hǎi shàng ，yǔ wǔ ：「qū tuō bǔ dé yún zhōng shēng kǒu ，yán tài shǒu yǐ xià lì mín jiē bái fú ，yuē ：『shàng bēng 。』」wǔ wén zhī ，nán xiāng hào kū ，ōu xuè ，dàn xī lín 。shù yuè ，zhāo dì jí wèi 。shù nián ，xiōng nú yǔ hàn hé qīn 。hàn qiú wǔ děng 。xiōng nú guǐ yán wǔ sǐ 。hòu hàn shǐ fù zhì xiōng nú 。cháng huì qǐng qí shǒu zhě yǔ jù ，dé yè jiàn hàn shǐ ，jù zì chén dào 。jiāo shǐ zhě wèi dān yú yán ：「tiān zǐ shè shàng lín zhōng ，dé yàn zú yǒu xì bó shū ，yán wǔ děng zài mǒu zé zhōng ?！箂hǐ zhě dà xǐ ，rú huì yǔ yǐ ràng dān yú 。dān yú shì zuǒ yòu ér jīng ，xiè hàn shǐ yuē ：「wǔ děng shí zài ?！箉ú shì lǐ líng zhì jiǔ hè wǔ yuē ：「jīn zú xià hái guī ，yáng míng yú xiōng nú ，gōng xiǎn yú hàn shì ，suī gǔ zhú bó suǒ zǎi ，dān qīng suǒ huà ，hé yǐ guò zǐ qīng ！líng suī nú qiè ，lìng hàn qiě shì líng zuì ，quán qí lǎo mǔ ，shǐ dé fèn dà rǔ zhī jī zhì ，shù jǐ hū cáo kē zhī méng 。cǐ líng xiǔ xī zhī suǒ bú wàng yě ！shōu zú líng jiā ，wéi shì dà lù ，líng shàng fù hé gù hū ？yǐ yǐ ！lìng zǐ qīng zhī wú xīn ěr ！yì yù zhī rén ，yī bié zhǎng jué ！」líng qǐ wǔ ，gē yuē ：「jìng wàn lǐ xī dù shā mù ，wéi jun1 jiāng xī fèn xiōng nú 。lù qióng jué xī shǐ rèn cuī ，shì zhòng miè xī míng yǐ tuí ，lǎo mǔ yǐ sǐ ，suī yù bào ēn jiāng ān guī ？」

　　líng qì xià shù háng ，yīn yǔ wǔ jué 。dān yú zhào huì wǔ guān shǔ ，qián yǐ jiàng jí wù gù ，fán suí wǔ hái zhě jiǔ rén 。wǔ yǐ shǐ yuán liù nián chūn zhì jīng shī ，zhào wǔ fèng yī tài láo yè wǔ dì yuán miào ，bài wéi diǎn shǔ guó ，zhì zhōng èr qiān shí ，cì qián èr bǎi wàn ，gōng tián èr qǐng ，zhái yī qū 。cháng huì xú shèng zhào zhōng gēn jiē bài wéi zhōng láng ，cì bó gè èr bǎi pǐ 。qí yú liù rén ，lǎo guī jiā ，cì qián rén shí wàn ，fù zhōng shēn 。cháng huì hòu zhì yòu jiāng jun1 ，fēng liè hóu ，zì yǒu chuán 。wǔ liú xiōng nú fán shí jiǔ suì ，shǐ yǐ qiáng zhuàng chū ，jí hái ，xū fā jìn bái 。