進學(xué)解

　　國子先生晨入太學(xué)，招諸生立館下，誨之曰：“業(yè)精于勤，荒于嬉；行成于思，毀于隨。方今圣賢相逢，治具畢張。拔去兇邪，登崇畯良。占小善者率以錄，名一藝者無不庸。爬羅剔抉，刮垢磨光。蓋有幸而獲選，孰云多而不揚？諸生業(yè)患不能精，無患有司之不明；行患不能成，無患有司之不公。”

　　言未既，有笑于列者曰：“先生欺余哉！弟子事先生，于茲有年矣。先生口不絕吟于六藝之文，手不停披于百家之編。紀事者必提其要，纂言者必鉤其玄。貪多務(wù)得，細大不捐。焚膏油以繼晷，恒兀兀以窮年。先生之業(yè)，可謂勤矣。

　　觝排異端，攘斥佛老。補苴罅漏，張皇幽眇。尋墜緒之茫茫，獨旁搜而遠紹。障百川而東之，回狂瀾于既倒。先生之于儒，可謂有勞矣。

　　沉浸醲郁，含英咀華，作為文章，其書滿家。上規(guī)姚姒，渾渾無涯；周誥、殷《盤》，佶屈聱牙；《春秋》謹嚴，《左氏》浮夸；《易》奇而法，《詩》正而葩；下逮《莊》、《騷》，太史所錄；子云，相如，同工異曲。先生之于文，可謂閎其中而肆其外矣。

　　少始知學(xué)，勇于敢為；長通于方，左右具宜。先生之于為人，可謂成矣。

　　然而公不見信于人，私不見助于友。跋前躓后，動輒得咎。暫為御史，遂竄南夷。三年博士，冗不見治。命與仇謀，取敗幾時。冬暖而兒號寒，年豐而妻啼饑。頭童齒豁，竟死何裨。不知慮此，而反教人為？”

　　先生曰：“吁，子來前！夫大木為杗，細木為桷，欂櫨、侏儒，椳、闑、扂、楔，各得其宜，施以成室者，匠氏之工也。玉札、丹砂，赤箭、青芝，牛溲、馬勃，敗鼓之皮，俱收并蓄，待用無遺者，醫(yī)師之良也。登明選公，雜進巧拙，紆馀為妍，卓犖為杰，校短量長，惟器是適者，宰相之方也。昔者孟軻好辯，孔道以明，轍環(huán)天下，卒老于行。荀卿守正，大論是弘，逃讒于楚，廢死蘭陵。是二儒者，吐辭為經(jīng)，舉足為法，絕類離倫，優(yōu)入圣域，其遇于世何如也？今先生學(xué)雖勤而不繇其統(tǒng)，言雖多而不要其中，文雖奇而不濟于用，行雖修而不顯于眾。猶且月費俸錢，歲靡廩粟；子不知耕，婦不知織；乘馬從徒，安坐而食。踵常途之役役，窺陳編以盜竊。然而圣主不加誅，宰臣不見斥，茲非其幸歟？動而得謗，名亦隨之。投閑置散，乃分之宜。若夫商財賄之有亡，計班資之崇庳，忘己量之所稱，指前人之瑕疵，是所謂詰匠氏之不以杙為楹，而訾醫(yī)師以昌陽引年，欲進其豨苓也。

　　guó zǐ xiān shēng chén rù tài xué ，zhāo zhū shēng lì guǎn xià ，huì zhī yuē ：“yè jīng yú qín ，huāng yú xī ；háng chéng yú sī ，huǐ yú suí 。fāng jīn shèng xián xiàng féng ，zhì jù bì zhāng 。bá qù xiōng xié ，dēng chóng jun4 liáng 。zhàn xiǎo shàn zhě lǜ yǐ lù ，míng yī yì zhě wú bú yōng 。pá luó tī jué ，guā gòu mó guāng 。gài yǒu xìng ér huò xuǎn ，shú yún duō ér bú yáng ？zhū shēng yè huàn bú néng jīng ，wú huàn yǒu sī zhī bú míng ；háng huàn bú néng chéng ，wú huàn yǒu sī zhī bú gōng ?！?/p>

　　yán wèi jì ，yǒu xiào yú liè zhě yuē ：“xiān shēng qī yú zāi ！dì zǐ shì xiān shēng ，yú zī yǒu nián yǐ 。xiān shēng kǒu bú jué yín yú liù yì zhī wén ，shǒu bú tíng pī yú bǎi jiā zhī biān 。jì shì zhě bì tí qí yào ，zuǎn yán zhě bì gōu qí xuán 。tān duō wù dé ，xì dà bú juān 。fén gāo yóu yǐ jì guǐ ，héng wū wū yǐ qióng nián 。xiān shēng zhī yè ，kě wèi qín yǐ 。

　　zhǐ pái yì duān ，rǎng chì fó lǎo 。bǔ jū xià lòu ，zhāng huáng yōu miǎo 。xún zhuì xù zhī máng máng ，dú páng sōu ér yuǎn shào 。zhàng bǎi chuān ér dōng zhī ，huí kuáng lán yú jì dǎo 。xiān shēng zhī yú rú ，kě wèi yǒu láo yǐ 。

　　chén jìn nóng yù ，hán yīng jǔ huá ，zuò wéi wén zhāng ，qí shū mǎn jiā 。shàng guī yáo sì ，hún hún wú yá ；zhōu gào 、yīn 《pán 》，jí qū áo yá ；《chūn qiū 》jǐn yán ，《zuǒ shì 》fú kuā ；《yì 》qí ér fǎ ，《shī 》zhèng ér pā ；xià dǎi 《zhuāng 》、《sāo 》，tài shǐ suǒ lù ；zǐ yún ，xiàng rú ，tóng gōng yì qǔ 。xiān shēng zhī yú wén ，kě wèi hóng qí zhōng ér sì qí wài yǐ 。

　　shǎo shǐ zhī xué ，yǒng yú gǎn wéi ；zhǎng tōng yú fāng ，zuǒ yòu jù yí 。xiān shēng zhī yú wéi rén ，kě wèi chéng yǐ 。

　　rán ér gōng bú jiàn xìn yú rén ，sī bú jiàn zhù yú yǒu 。bá qián zhì hòu ，dòng zhé dé jiù 。zàn wéi yù shǐ ，suí cuàn nán yí 。sān nián bó shì ，rǒng bú jiàn zhì 。mìng yǔ chóu móu ，qǔ bài jǐ shí 。dōng nuǎn ér ér hào hán ，nián fēng ér qī tí jī 。tóu tóng chǐ huō ，jìng sǐ hé bì 。bú zhī lǜ cǐ ，ér fǎn jiāo rén wéi ？”

　　xiān shēng yuē ：“yù ，zǐ lái qián ！fū dà mù wéi máng ，xì mù wéi jué ，bó lú 、zhū rú ，wēi 、niè 、diàn 、xiē ，gè dé qí yí ，shī yǐ chéng shì zhě ，jiàng shì zhī gōng yě 。yù zhá 、dān shā ，chì jiàn 、qīng zhī ，niú sōu 、mǎ bó ，bài gǔ zhī pí ，jù shōu bìng xù ，dài yòng wú yí zhě ，yī shī zhī liáng yě 。dēng míng xuǎn gōng ，zá jìn qiǎo zhuō ，yū yú wéi yán ，zhuó luò wéi jié ，xiào duǎn liàng zhǎng ，wéi qì shì shì zhě ，zǎi xiàng zhī fāng yě 。xī zhě mèng kē hǎo biàn ，kǒng dào yǐ míng ，zhé huán tiān xià ，zú lǎo yú háng 。xún qīng shǒu zhèng ，dà lùn shì hóng ，táo chán yú chǔ ，fèi sǐ lán líng 。shì èr rú zhě ，tǔ cí wéi jīng ，jǔ zú wéi fǎ ，jué lèi lí lún ，yōu rù shèng yù ，qí yù yú shì hé rú yě ？jīn xiān shēng xué suī qín ér bú yáo qí tǒng ，yán suī duō ér bú yào qí zhōng ，wén suī qí ér bú jì yú yòng ，háng suī xiū ér bú xiǎn yú zhòng 。yóu qiě yuè fèi fèng qián ，suì mí lǐn sù ；zǐ bú zhī gēng ，fù bú zhī zhī ；chéng mǎ cóng tú ，ān zuò ér shí 。zhǒng cháng tú zhī yì yì ，kuī chén biān yǐ dào qiè 。rán ér shèng zhǔ bú jiā zhū ，zǎi chén bú jiàn chì ，zī fēi qí xìng yú ？dòng ér dé bàng ，míng yì suí zhī 。tóu xián zhì sàn ，nǎi fèn zhī yí 。ruò fū shāng cái huì zhī yǒu wáng ，jì bān zī zhī chóng bì ，wàng jǐ liàng zhī suǒ chēng ，zhǐ qián rén zhī xiá cī ，shì suǒ wèi jié jiàng shì zhī bú yǐ yì wéi yíng ，ér zī yī shī yǐ chāng yáng yǐn nián ，yù jìn qí xī líng yě 。