浣溪沙

漠漠輕寒上小樓，曉陰無賴似窮秋。淡煙流水畫屏幽。

自在飛花輕似夢，無邊絲雨細(xì)如愁。寶簾閑掛小銀鉤。

注釋

①漠漠：像輕清寒一樣的冷漠。清寒：陰天，有些冷。

②曉陰：早晨天陰著。無賴：詞人厭惡之語。窮秋：秋天走到了盡頭。

③淡煙流水：畫屏上輕煙淡淡，流水潺潺。幽：意境悠遠(yuǎn)。

④自在：自由自在。

⑤絲雨：細(xì)雨。

⑥寶簾：綴著珠寶的簾子。閑掛：很隨意地掛著。

翻譯

在春寒料峭的天氣里獨自登上小樓，早上的天陰著好象是在深秋。屋內(nèi)畫屏上輕煙淡淡，流水潺潺。

天上自由自在飄飛的花瓣輕得好象夜里的美夢，天空中飄灑的雨絲細(xì)得好象心中的憂愁。走回室內(nèi)，隨意用小銀鉤把簾子掛起。

賞析

每一次春來，就是一次傷春的體驗。詞人之心，很早就發(fā)出了“為問新愁，何事年年有”的愁怨。然而他們的命運也往往是一年年地品嘗春愁。此詞抒寫的是淡淡的春愁。它以輕淡的色筆、白描的手法，十分熨貼地寫出了環(huán)境氛圍，即把那一腔淡淡的哀怨變?yōu)榫唧w可感的藝術(shù)形象滲透出來，表情深婉、幽緲。“一片自然風(fēng)景就是一種心情”。索漠輕寒中裊裊而升的是主人公那輕輕的寂寞和百無聊賴的閑愁。即景生情，因情生景，情恰能稱景，景也恰能傳情，這便是詞作的境界。

詞的起調(diào)很輕，很淡，而于輕淡中帶著作者極為纖細(xì)銳敏的一種心靈上的感受。漠漠輕寒，似霧如煙，以“漠漠”二字狀漫彌而上小樓的輕寒，一下子給春寒蕭索的清晨帶來寥廓冷落的氣氛。與“暝色入高樓，有人樓上愁”意蘊相似，而情調(diào)之婉妙幽微過之。不說人愁，但云“漠漠輕寒上小樓”。回味“上”字，那淡淡愁思，不是正隨這薄薄春寒無聲無息地在人的心頭輕輕漾起？僅詞的首句，就為全詞烘托出一個色調(diào)凄清的景。緊接著加上“曉陰無賴似窮秋”，在凄清的背景上涂抹一層暗淡的色彩。無賴，令人討厭，無可奈何的憎語。時屆暮春，卻感到竟像深秋那樣的寒冷，原來這是一個春陰的早晨。春陰寒薄，不能不使人感到抑悶無聊。然而詞人不說心情之無聊，卻咒曉陰之無賴，進一層渲染了氣氛之寂寞凄寒。主人公也許剛剛從夢中醒來，睡眼惺忪，室內(nèi)畫屏閑展：淡淡的煙靄，輕輕的流水。在周圍陰氛的罩籠下，幽迷淡遠(yuǎn)。凝神恍惚中，他仿佛消失在清迷幽幽的畫景之中，又仿佛還依回于渺茫、流動的夢境之中。這種主觀幻覺，正是由于幽迷寧靜的氛圍與主人公此時此刻心境的渾然一體所致。是情與景融、意與境渾的佳句。

下片開始轉(zhuǎn)入對春愁的正面描寫。不期然而然中，他的視線移向了窗外：飛花裊裊，飄忽不定，迷離惝恍；細(xì)雨如絲，迷迷蒙蒙，迷漫無際。見飛花之飄緲，不禁憶起殘夢之無憑，心中頓時悠起的是細(xì)雨蒙蒙般茫無邊際的愁緒。作者在這里用了兩個奇特的比喻：“飛花”之“輕”似“夢”、“絲雨”之“細(xì)”如“愁”。之為奇特，不僅于其喻體和喻指的恰當(dāng)而新奇上，更在其一反常式，而以抽象的情感喻具體的物象，是飛花似夢，是細(xì)雨如愁。本寫春夢之無憑與愁緒之無際，卻透過窗戶攝景著筆于遠(yuǎn)處的飛花細(xì)雨，將情感距離故意推遠(yuǎn)，越發(fā)感生出一種飄緲朦朧、不即不離之美。亦景亦情而柔婉曲折，是“雖不識字人，亦知是天生好言語”（《詩人玉屑》卷二十一引晁無咎語）的佳例。詞人將“夢”與“愁”這種抽象的情感編織在“飛花”、“絲雨”交織的自然畫面之中。這種現(xiàn)象，約翰·魯斯金稱為“感情誤置”，而這在中國詩詞中則為司空見慣。如“感時花濺淚，恨別鳥驚心”、“問君能有幾多愁，恰似一江春水向東流”、“便做春江都是淚，流不盡，許多愁”。詩人們心中存有一種感情，移情入景，便往往設(shè)想自然也帶著這份感情?！耙晕矣^物，而物皆著我之色彩”?！白栽陲w花”，無情無思，格外惹人惱恨，而反襯夢之有情有思。絲絲細(xì)雨，已足生愁，更況其無止無歇總是下個不停呢！體味這無邊的飛花細(xì)雨，仿佛我們也感受到了那輕輕的寂寞和淡淡的哀愁。最后，詞以“寶簾閑掛小銀鉤”作結(jié)，尤覺搖曳多姿。細(xì)推詞脈，此句應(yīng)為過片之倒裝句。沉迷于一時之幻境，不經(jīng)意中瞥向已經(jīng)掛起的窗簾外面，飛花絲雨映入眼簾，這便引出“自在”二句之文。而在結(jié)構(gòu)藝術(shù)上，詞人作如是倒裝，使得詞之上、下片對稱工整，顯得精巧別致，極富回環(huán)變化的結(jié)構(gòu)之美。同時，也進一步喚醒全篇，使簾外的種種愁境，簾內(nèi)的愁人更為分明，不言愁而愁自現(xiàn)?！独m(xù)編草堂詩余》曰：“后疊精研，奪南唐席?！闭菍Υ苏路记傻母叨仍u贊。句中“閑”字，本是形容物態(tài)，而讀者返觀全篇，知此正是全詞感情基調(diào)──百無聊賴的情感意緒。作為紅線貫串打通全詞，一氣運轉(zhuǎn)，跌宕昭彰。張炎說：“秦少游詞體制淡雅，氣骨不衰，清麗中不斷意脈，咀嚼無滓，久而知味?！保ā对~源》卷下）試觀此作，誰謂不然？

此詞以柔婉曲折之筆，寫一種淡淡的閑愁。在生活中，每個人都會擁有自己的一份閑愁。不知何時何處，它即從你心底無端地升起，說不清也拂不去，令人寂寞難耐。詞人們又總是能更敏銳地感受到它，捕捉住它，并流諸筆底。而此時，又必然會滲透進他們對時世人生的獨特感受。馮延巳的《鵲踏枝》寫出了人人心中皆有的這般閑情，卻也包蘊著一種由時代氛圍所釀成的說不清、排不開的愁緒?！肮胖畟娜艘病钡那赜^，年少喪父，仕途抑塞，于新舊黨迭為消長之際，一再受到排抑，滿腹?jié)M腔人生的遭際感慨，泛化為一種凄怨感傷的心境意緒而彌漫于詞作之中，呈現(xiàn)出含蓄蘊藉、窈深幽約之美。此詞曲折傳情而凄清婉美，《詞則大雅集》卷二稱“宛轉(zhuǎn)幽怨，溫韋嫡派”。作為婉約派詞人，他正是遠(yuǎn)祖溫韋，近承晏柳，融各家所長為一體，成其細(xì)膩含蓄而又凄怨感傷之風(fēng)格，吟唱出較“花間”、“尊前”更為綢繆凄婉的角聲，別具一番魅力。

mò mò qīng hán shàng xiǎo lóu ，xiǎo yīn wú lài sì qióng qiū 。dàn yān liú shuǐ huà píng yōu 。

zì zài fēi huā qīng sì mèng ，wú biān sī yǔ xì rú chóu 。bǎo lián xián guà xiǎo yín gōu 。

zhù shì

①mò mò ：xiàng qīng qīng hán yī yàng de lěng mò 。qīng hán ：yīn tiān ，yǒu xiē lěng 。

②xiǎo yīn ：zǎo chén tiān yīn zhe 。wú lài ：cí rén yàn è zhī yǔ 。qióng qiū ：qiū tiān zǒu dào le jìn tóu 。

③dàn yān liú shuǐ ：huà píng shàng qīng yān dàn dàn ，liú shuǐ chán chán 。yōu ：yì jìng yōu yuǎn 。

④zì zài ：zì yóu zì zài 。

⑤sī yǔ ：xì yǔ 。

⑥bǎo lián ：zhuì zhe zhū bǎo de lián zǐ 。xián guà ：hěn suí yì dì guà zhe 。

fān yì

zài chūn hán liào qiào de tiān qì lǐ dú zì dēng shàng xiǎo lóu ，zǎo shàng de tiān yīn zhe hǎo xiàng shì zài shēn qiū 。wū nèi huà píng shàng qīng yān dàn dàn ，liú shuǐ chán chán 。

tiān shàng zì yóu zì zài piāo fēi de huā bàn qīng dé hǎo xiàng yè lǐ de měi mèng ，tiān kōng zhōng piāo sǎ de yǔ sī xì dé hǎo xiàng xīn zhōng de yōu chóu 。zǒu huí shì nèi ，suí yì yòng xiǎo yín gōu bǎ lián zǐ guà qǐ 。

shǎng xī

měi yī cì chūn lái ，jiù shì yī cì shāng chūn de tǐ yàn 。cí rén zhī xīn ，hěn zǎo jiù fā chū le “wéi wèn xīn chóu ，hé shì nián nián yǒu ”de chóu yuàn 。rán ér tā men de mìng yùn yě wǎng wǎng shì yī nián nián dì pǐn cháng chūn chóu 。cǐ cí shū xiě de shì dàn dàn de chūn chóu 。tā yǐ qīng dàn de sè bǐ 、bái miáo de shǒu fǎ ，shí fèn yùn tiē dì xiě chū le huán jìng fēn wéi ，jí bǎ nà yī qiāng dàn dàn de āi yuàn biàn wéi jù tǐ kě gǎn de yì shù xíng xiàng shèn tòu chū lái ，biǎo qíng shēn wǎn 、yōu miǎo ?！皔ī piàn zì rán fēng jǐng jiù shì yī zhǒng xīn qíng ”。suǒ mò qīng hán zhōng niǎo niǎo ér shēng de shì zhǔ rén gōng nà qīng qīng de jì mò hé bǎi wú liáo lài de xián chóu 。jí jǐng shēng qíng ，yīn qíng shēng jǐng ，qíng qià néng chēng jǐng ，jǐng yě qià néng chuán qíng ，zhè biàn shì cí zuò de jìng jiè 。

cí de qǐ diào hěn qīng ，hěn dàn ，ér yú qīng dàn zhōng dài zhe zuò zhě jí wéi xiān xì ruì mǐn de yī zhǒng xīn líng shàng de gǎn shòu 。mò mò qīng hán ，sì wù rú yān ，yǐ “mò mò ”èr zì zhuàng màn mí ér shàng xiǎo lóu de qīng hán ，yī xià zǐ gěi chūn hán xiāo suǒ de qīng chén dài lái liáo kuò lěng luò de qì fēn 。yǔ “míng sè rù gāo lóu ，yǒu rén lóu shàng chóu ”yì yùn xiàng sì ，ér qíng diào zhī wǎn miào yōu wēi guò zhī 。bú shuō rén chóu ，dàn yún “mò mò qīng hán shàng xiǎo lóu ”。huí wèi “shàng ”zì ，nà dàn dàn chóu sī ，bú shì zhèng suí zhè báo báo chūn hán wú shēng wú xī dì zài rén de xīn tóu qīng qīng yàng qǐ ？jǐn cí de shǒu jù ，jiù wéi quán cí hōng tuō chū yī gè sè diào qī qīng de jǐng 。jǐn jiē zhe jiā shàng “xiǎo yīn wú lài sì qióng qiū ”，zài qī qīng de bèi jǐng shàng tú mò yī céng àn dàn de sè cǎi 。wú lài ，lìng rén tǎo yàn ，wú kě nài hé de zēng yǔ 。shí jiè mù chūn ，què gǎn dào jìng xiàng shēn qiū nà yàng de hán lěng ，yuán lái zhè shì yī gè chūn yīn de zǎo chén 。chūn yīn hán báo ，bú néng bú shǐ rén gǎn dào yì mèn wú liáo 。rán ér cí rén bú shuō xīn qíng zhī wú liáo ，què zhòu xiǎo yīn zhī wú lài ，jìn yī céng xuàn rǎn le qì fēn zhī jì mò qī hán 。zhǔ rén gōng yě xǔ gāng gāng cóng mèng zhōng xǐng lái ，shuì yǎn xīng sōng ，shì nèi huà píng xián zhǎn ：dàn dàn de yān ǎi ，qīng qīng de liú shuǐ 。zài zhōu wéi yīn fēn de zhào lóng xià ，yōu mí dàn yuǎn 。níng shén huǎng hū zhōng ，tā fǎng fó xiāo shī zài qīng mí yōu yōu de huà jǐng zhī zhōng ，yòu fǎng fó hái yī huí yú miǎo máng 、liú dòng de mèng jìng zhī zhōng 。zhè zhǒng zhǔ guān huàn jiào ，zhèng shì yóu yú yōu mí níng jìng de fēn wéi yǔ zhǔ rén gōng cǐ shí cǐ kè xīn jìng de hún rán yī tǐ suǒ zhì 。shì qíng yǔ jǐng róng 、yì yǔ jìng hún de jiā jù 。

xià piàn kāi shǐ zhuǎn rù duì chūn chóu de zhèng miàn miáo xiě 。bú qī rán ér rán zhōng ，tā de shì xiàn yí xiàng le chuāng wài ：fēi huā niǎo niǎo ，piāo hū bú dìng ，mí lí chǎng huǎng ；xì yǔ rú sī ，mí mí méng méng ，mí màn wú jì 。jiàn fēi huā zhī piāo miǎo ，bú jìn yì qǐ cán mèng zhī wú píng ，xīn zhōng dùn shí yōu qǐ de shì xì yǔ méng méng bān máng wú biān jì de chóu xù 。zuò zhě zài zhè lǐ yòng le liǎng gè qí tè de bǐ yù ：“fēi huā ”zhī “qīng ”sì “mèng ”、“sī yǔ ”zhī “xì ”rú “chóu ”。zhī wéi qí tè ，bú jǐn yú qí yù tǐ hé yù zhǐ de qià dāng ér xīn qí shàng ，gèng zài qí yī fǎn cháng shì ，ér yǐ chōu xiàng de qíng gǎn yù jù tǐ de wù xiàng ，shì fēi huā sì mèng ，shì xì yǔ rú chóu 。běn xiě chūn mèng zhī wú píng yǔ chóu xù zhī wú jì ，què tòu guò chuāng hù shè jǐng zhe bǐ yú yuǎn chù de fēi huā xì yǔ ，jiāng qíng gǎn jù lí gù yì tuī yuǎn ，yuè fā gǎn shēng chū yī zhǒng piāo miǎo méng lóng 、bú jí bú lí zhī měi 。yì jǐng yì qíng ér róu wǎn qǔ shé ，shì “suī bú shí zì rén ，yì zhī shì tiān shēng hǎo yán yǔ ”（《shī rén yù xiè 》juàn èr shí yī yǐn cháo wú jiù yǔ ）de jiā lì 。cí rén jiāng “mèng ”yǔ “chóu ”zhè zhǒng chōu xiàng de qíng gǎn biān zhī zài “fēi huā ”、“sī yǔ ”jiāo zhī de zì rán huà miàn zhī zhōng 。zhè zhǒng xiàn xiàng ，yuē hàn ·lǔ sī jīn chēng wéi “gǎn qíng wù zhì ”，ér zhè zài zhōng guó shī cí zhōng zé wéi sī kōng jiàn guàn 。rú “gǎn shí huā jiàn lèi ，hèn bié niǎo jīng xīn ”、“wèn jun1 néng yǒu jǐ duō chóu ，qià sì yī jiāng chūn shuǐ xiàng dōng liú ”、“biàn zuò chūn jiāng dōu shì lèi ，liú bú jìn ，xǔ duō chóu ”。shī rén men xīn zhōng cún yǒu yī zhǒng gǎn qíng ，yí qíng rù jǐng ，biàn wǎng wǎng shè xiǎng zì rán yě dài zhe zhè fèn gǎn qíng ?！皔ǐ wǒ guān wù ，ér wù jiē zhe wǒ zhī sè cǎi ”。“zì zài fēi huā ”，wú qíng wú sī ，gé wài rě rén nǎo hèn ，ér fǎn chèn mèng zhī yǒu qíng yǒu sī 。sī sī xì yǔ ，yǐ zú shēng chóu ，gèng kuàng qí wú zhǐ wú xiē zǒng shì xià gè bú tíng ne ！tǐ wèi zhè wú biān de fēi huā xì yǔ ，fǎng fó wǒ men yě gǎn shòu dào le nà qīng qīng de jì mò hé dàn dàn de āi chóu 。zuì hòu ，cí yǐ “bǎo lián xián guà xiǎo yín gōu ”zuò jié ，yóu jiào yáo yè duō zī 。xì tuī cí mò ，cǐ jù yīng wéi guò piàn zhī dǎo zhuāng jù 。chén mí yú yī shí zhī huàn jìng ，bú jīng yì zhōng piē xiàng yǐ jīng guà qǐ de chuāng lián wài miàn ，fēi huā sī yǔ yìng rù yǎn lián ，zhè biàn yǐn chū “zì zài ”èr jù zhī wén 。ér zài jié gòu yì shù shàng ，cí rén zuò rú shì dǎo zhuāng ，shǐ dé cí zhī shàng 、xià piàn duì chēng gōng zhěng ，xiǎn dé jīng qiǎo bié zhì ，jí fù huí huán biàn huà de jié gòu zhī měi 。tóng shí ，yě jìn yī bù huàn xǐng quán piān ，shǐ lián wài de zhǒng zhǒng chóu jìng ，lián nèi de chóu rén gèng wéi fèn míng ，bú yán chóu ér chóu zì xiàn ?！秞ù biān cǎo táng shī yú 》yuē ：“hòu dié jīng yán ，duó nán táng xí ?！眤hèng shì duì cǐ zhāng fǎ jì qiǎo de gāo dù píng zàn 。jù zhōng “xián ”zì ，běn shì xíng róng wù tài ，ér dú zhě fǎn guān quán piān ，zhī cǐ zhèng shì quán cí gǎn qíng jī diào ──bǎi wú liáo lài de qíng gǎn yì xù 。zuò wéi hóng xiàn guàn chuàn dǎ tōng quán cí ，yī qì yùn zhuǎn ，diē dàng zhāo zhāng 。zhāng yán shuō ：“qín shǎo yóu cí tǐ zhì dàn yǎ ，qì gǔ bú shuāi ，qīng lì zhōng bú duàn yì mò ，jǔ jiáo wú zǐ ，jiǔ ér zhī wèi ?！保ā禼í yuán 》juàn xià ）shì guān cǐ zuò ，shuí wèi bú rán ？

cǐ cí yǐ róu wǎn qǔ shé zhī bǐ ，xiě yī zhǒng dàn dàn de xián chóu 。zài shēng huó zhōng ，měi gè rén dōu huì yōng yǒu zì jǐ de yī fèn xián chóu 。bú zhī hé shí hé chù ，tā jí cóng nǐ xīn dǐ wú duān dì shēng qǐ ，shuō bú qīng yě fú bú qù ，lìng rén jì mò nán nài 。cí rén men yòu zǒng shì néng gèng mǐn ruì dì gǎn shòu dào tā ，bǔ zhuō zhù tā ，bìng liú zhū bǐ dǐ 。ér cǐ shí ，yòu bì rán huì shèn tòu jìn tā men duì shí shì rén shēng de dú tè gǎn shòu 。féng yán sì de 《què tà zhī 》xiě chū le rén rén xīn zhōng jiē yǒu de zhè bān xián qíng ，què yě bāo yùn zhe yī zhǒng yóu shí dài fēn wéi suǒ niàng chéng de shuō bú qīng 、pái bú kāi de chóu xù 。“gǔ zhī shāng xīn rén yě ”de qín guān ，nián shǎo sàng fù ，shì tú yì sāi ，yú xīn jiù dǎng dié wéi xiāo zhǎng zhī jì ，yī zài shòu dào pái yì ，mǎn fù mǎn qiāng rén shēng de zāo jì gǎn kǎi ，fàn huà wéi yī zhǒng qī yuàn gǎn shāng de xīn jìng yì xù ér mí màn yú cí zuò zhī zhōng ，chéng xiàn chū hán xù yùn jiè 、yǎo shēn yōu yuē zhī měi 。cǐ cí qǔ shé chuán qíng ér qī qīng wǎn měi ，《cí zé dà yǎ jí 》juàn èr chēng “wǎn zhuǎn yōu yuàn ，wēn wéi dí pài ”。zuò wéi wǎn yuē pài cí rén ，tā zhèng shì yuǎn zǔ wēn wéi ，jìn chéng yàn liǔ ，róng gè jiā suǒ zhǎng wéi yī tǐ ，chéng qí xì nì hán xù ér yòu qī yuàn gǎn shāng zhī fēng gé ，yín chàng chū jiào “huā jiān ”、“zūn qián ”gèng wéi chóu miù qī wǎn de jiǎo shēng ，bié jù yī fān mèi lì 。