樂(lè)毅報(bào)燕王書

　　昌國(guó)君樂(lè)毅，為燕昭王合五國(guó)之兵而攻齊，下七十馀城，盡郡縣之以屬燕。三城未下，而燕昭王死?；萃跫次?，用齊人反間，疑樂(lè)毅，而使騎劫代之將。樂(lè)毅奔趙，趙封以為望諸君。齊田單詐騎劫，卒敗燕軍，復(fù)收七十余城以復(fù)齊。

　　燕王悔，懼趙用樂(lè)毅乘燕之弊以伐燕。燕王乃使人讓樂(lè)毅，且謝之曰：“先王舉國(guó)而委將軍，將軍為燕破齊，報(bào)先王之仇，天下莫不振動(dòng)。寡人豈敢一日而忘將軍之功哉！會(huì)先王棄群臣，寡人新即位，左右誤寡人。寡人之使騎劫代將軍，為將軍久暴露于外，故召將軍，且休計(jì)事。將軍過(guò)聽，以與寡人有隙，遂捐燕而歸趙。將軍自為計(jì)則可矣，而亦何以報(bào)先王之所以遇將軍之意乎？”

　　望諸君乃使人獻(xiàn)書報(bào)燕王曰：“臣不佞，不能奉承先王之教，以順左右之心，恐抵斧質(zhì)之罪，以傷先王之明，而又害于足下之義，故遁逃奔趙。自負(fù)以不肖之罪，故不敢為辭說(shuō)。今王使使者數(shù)之罪，臣恐侍御者之不察先王之所以畜幸臣之理，而又不白于臣之所以事先王之心，故敢以書對(duì)?！?/p>

　　“臣聞賢圣之君不以祿私其親，功多者授之；不以官隨其愛，能當(dāng)者處之。故察能而授官者，成功之君也；論行而結(jié)交者，立名之士也。臣以所學(xué)者觀之，先王之舉錯(cuò)，有高世之心，故假節(jié)于魏王，而以身得察于燕。先王過(guò)舉，擢之乎賓客之中，而立之乎群臣之上，不謀于父兄，而使臣為亞卿。臣自以為奉令承教，可以幸無(wú)罪矣，故受命而不辭。

　　“先王命之曰：‘我有積怨深怒于齊，不量輕弱，而欲以齊為事?！紝?duì)曰：‘夫齊，霸國(guó)之余教而驟勝之遺事也，閑于甲兵，習(xí)于戰(zhàn)攻。王若欲伐之，則必舉天下而圖之。舉天下而圖之，莫徑于結(jié)趙矣。且又淮北、宋地，楚、魏之所同愿也。趙若許約，楚、趙、宋盡力，四國(guó)攻之，齊可大破也?！韧踉唬骸啤！寄丝谑芰?，具符節(jié)，南使臣于趙。顧反命，起兵隨而攻齊，以天之道，先王之靈，河北之地，隨先王舉而有之于濟(jì)上。濟(jì)上之軍奉令擊齊，大勝之。輕卒銳兵，長(zhǎng)驅(qū)至國(guó)。齊王逃遁走莒，僅以身免。珠玉財(cái)寶，車甲珍器，盡收入燕。大呂陳于元英，故鼎反乎歷室，齊器設(shè)于寧臺(tái)。薊丘之植，植于汶篁。自五伯以來(lái)，功未有及先王者也。先王以為順于其志，以臣為不頓命，故裂地而封之，使之得比乎小國(guó)諸侯。臣不佞，自以為奉令承教，可以幸無(wú)罪矣，故受命而弗辭?！?/p>

　　“臣聞賢明之君，功立而不廢，故著于《春秋》，蚤知之士，名成而不毀，故稱于后世。若先王之報(bào)怨雪恥，夷萬(wàn)乘之強(qiáng)國(guó)，收八百歲之蓄積，及至棄群臣之日，遺令詔后嗣之馀義，執(zhí)政任事之臣，所以能循法令，順庶孽者，施及萌隸，皆可以教于后世?！?/p>

　　“臣聞善作者不必善成，善始者不必善終。昔者伍子胥說(shuō)聽乎闔閭，故吳王遠(yuǎn)跡至于郢；夫差弗是也，賜之鴟夷而浮之江。故吳王夫差不悟先論之可以立功，故沉子胥而弗悔；子胥不蚤見主之不同量，故入江而不改。”

　　“夫免身功，以明先王之跡者，臣之上計(jì)也。離毀辱之非，墮先王之名者，臣之所大恐也。臨不測(cè)之罪，以幸為利者，義之所不敢出也?！?/p>

　　“臣聞古之君子，交絕不出惡聲；忠臣之去也，不潔其名。臣雖不佞，數(shù)奉教于君子矣。恐侍御者之親左右之說(shuō)，而不察疏遠(yuǎn)之行也。故敢以書報(bào)，唯君之留意焉。

　　chāng guó jun1 lè yì ，wéi yàn zhāo wáng hé wǔ guó zhī bīng ér gōng qí ，xià qī shí yú chéng ，jìn jun4 xiàn zhī yǐ shǔ yàn 。sān chéng wèi xià ，ér yàn zhāo wáng sǐ 。huì wáng jí wèi ，yòng qí rén fǎn jiān ，yí lè yì ，ér shǐ qí jié dài zhī jiāng 。lè yì bēn zhào ，zhào fēng yǐ wéi wàng zhū jun1 。qí tián dān zhà qí jié ，zú bài yàn jun1 ，fù shōu qī shí yú chéng yǐ fù qí 。

　　yàn wáng huǐ ，jù zhào yòng lè yì chéng yàn zhī bì yǐ fá yàn 。yàn wáng nǎi shǐ rén ràng lè yì ，qiě xiè zhī yuē ：“xiān wáng jǔ guó ér wěi jiāng jun1 ，jiāng jun1 wéi yàn pò qí ，bào xiān wáng zhī chóu ，tiān xià mò bú zhèn dòng 。guǎ rén qǐ gǎn yī rì ér wàng jiāng jun1 zhī gōng zāi ！huì xiān wáng qì qún chén ，guǎ rén xīn jí wèi ，zuǒ yòu wù guǎ rén 。guǎ rén zhī shǐ qí jié dài jiāng jun1 ，wéi jiāng jun1 jiǔ bào lù yú wài ，gù zhào jiāng jun1 ，qiě xiū jì shì 。jiāng jun1 guò tīng ，yǐ yǔ guǎ rén yǒu xì ，suí juān yàn ér guī zhào 。jiāng jun1 zì wéi jì zé kě yǐ ，ér yì hé yǐ bào xiān wáng zhī suǒ yǐ yù jiāng jun1 zhī yì hū ？”

　　wàng zhū jun1 nǎi shǐ rén xiàn shū bào yàn wáng yuē ：“chén bú nìng ，bú néng fèng chéng xiān wáng zhī jiāo ，yǐ shùn zuǒ yòu zhī xīn ，kǒng dǐ fǔ zhì zhī zuì ，yǐ shāng xiān wáng zhī míng ，ér yòu hài yú zú xià zhī yì ，gù dùn táo bēn zhào 。zì fù yǐ bú xiāo zhī zuì ，gù bú gǎn wéi cí shuō 。jīn wáng shǐ shǐ zhě shù zhī zuì ，chén kǒng shì yù zhě zhī bú chá xiān wáng zhī suǒ yǐ chù xìng chén zhī lǐ ，ér yòu bú bái yú chén zhī suǒ yǐ shì xiān wáng zhī xīn ，gù gǎn yǐ shū duì ?！?/p>

　　“chén wén xián shèng zhī jun1 bú yǐ lù sī qí qīn ，gōng duō zhě shòu zhī ；bú yǐ guān suí qí ài ，néng dāng zhě chù zhī 。gù chá néng ér shòu guān zhě ，chéng gōng zhī jun1 yě ；lùn háng ér jié jiāo zhě ，lì míng zhī shì yě 。chén yǐ suǒ xué zhě guān zhī ，xiān wáng zhī jǔ cuò ，yǒu gāo shì zhī xīn ，gù jiǎ jiē yú wèi wáng ，ér yǐ shēn dé chá yú yàn 。xiān wáng guò jǔ ，zhuó zhī hū bīn kè zhī zhōng ，ér lì zhī hū qún chén zhī shàng ，bú móu yú fù xiōng ，ér shǐ chén wéi yà qīng 。chén zì yǐ wéi fèng lìng chéng jiāo ，kě yǐ xìng wú zuì yǐ ，gù shòu mìng ér bú cí 。

　　“xiān wáng mìng zhī yuē ：‘wǒ yǒu jī yuàn shēn nù yú qí ，bú liàng qīng ruò ，ér yù yǐ qí wéi shì ?！痗hén duì yuē ：‘fū qí ，bà guó zhī yú jiāo ér zhòu shèng zhī yí shì yě ，xián yú jiǎ bīng ，xí yú zhàn gōng 。wáng ruò yù fá zhī ，zé bì jǔ tiān xià ér tú zhī 。jǔ tiān xià ér tú zhī ，mò jìng yú jié zhào yǐ 。qiě yòu huái běi 、sòng dì ，chǔ 、wèi zhī suǒ tóng yuàn yě 。zhào ruò xǔ yuē ，chǔ 、zhào 、sòng jìn lì ，sì guó gōng zhī ，qí kě dà pò yě ?！痻iān wáng yuē ：‘shàn 。’chén nǎi kǒu shòu lìng ，jù fú jiē ，nán shǐ chén yú zhào 。gù fǎn mìng ，qǐ bīng suí ér gōng qí ，yǐ tiān zhī dào ，xiān wáng zhī líng ，hé běi zhī dì ，suí xiān wáng jǔ ér yǒu zhī yú jì shàng 。jì shàng zhī jun1 fèng lìng jī qí ，dà shèng zhī 。qīng zú ruì bīng ，zhǎng qū zhì guó 。qí wáng táo dùn zǒu jǔ ，jǐn yǐ shēn miǎn 。zhū yù cái bǎo ，chē jiǎ zhēn qì ，jìn shōu rù yàn 。dà lǚ chén yú yuán yīng ，gù dǐng fǎn hū lì shì ，qí qì shè yú níng tái 。jì qiū zhī zhí ，zhí yú wèn huáng 。zì wǔ bó yǐ lái ，gōng wèi yǒu jí xiān wáng zhě yě 。xiān wáng yǐ wéi shùn yú qí zhì ，yǐ chén wéi bú dùn mìng ，gù liè dì ér fēng zhī ，shǐ zhī dé bǐ hū xiǎo guó zhū hóu 。chén bú nìng ，zì yǐ wéi fèng lìng chéng jiāo ，kě yǐ xìng wú zuì yǐ ，gù shòu mìng ér fú cí ?！?/p>

　　“chén wén xián míng zhī jun1 ，gōng lì ér bú fèi ，gù zhe yú 《chūn qiū 》，zǎo zhī zhī shì ，míng chéng ér bú huǐ ，gù chēng yú hòu shì 。ruò xiān wáng zhī bào yuàn xuě chǐ ，yí wàn chéng zhī qiáng guó ，shōu bā bǎi suì zhī xù jī ，jí zhì qì qún chén zhī rì ，yí lìng zhào hòu sì zhī yú yì ，zhí zhèng rèn shì zhī chén ，suǒ yǐ néng xún fǎ lìng ，shùn shù niè zhě ，shī jí méng lì ，jiē kě yǐ jiāo yú hòu shì 。”

　　“chén wén shàn zuò zhě bú bì shàn chéng ，shàn shǐ zhě bú bì shàn zhōng 。xī zhě wǔ zǐ xū shuō tīng hū hé lǘ ，gù wú wáng yuǎn jì zhì yú yǐng ；fū chà fú shì yě ，cì zhī chī yí ér fú zhī jiāng 。gù wú wáng fū chà bú wù xiān lùn zhī kě yǐ lì gōng ，gù chén zǐ xū ér fú huǐ ；zǐ xū bú zǎo jiàn zhǔ zhī bú tóng liàng ，gù rù jiāng ér bú gǎi 。”

　　“fū miǎn shēn gōng ，yǐ míng xiān wáng zhī jì zhě ，chén zhī shàng jì yě 。lí huǐ rǔ zhī fēi ，duò xiān wáng zhī míng zhě ，chén zhī suǒ dà kǒng yě 。lín bú cè zhī zuì ，yǐ xìng wéi lì zhě ，yì zhī suǒ bú gǎn chū yě ?！?/p>

　　“chén wén gǔ zhī jun1 zǐ ，jiāo jué bú chū è shēng ；zhōng chén zhī qù yě ，bú jié qí míng 。chén suī bú nìng ，shù fèng jiāo yú jun1 zǐ yǐ 。kǒng shì yù zhě zhī qīn zuǒ yòu zhī shuō ，ér bú chá shū yuǎn zhī háng yě 。gù gǎn yǐ shū bào ，wéi jun1 zhī liú yì yān 。