爭臣論

　　或問諫議大夫陽城于愈，可以為有道之士乎哉?學(xué)廣而聞多，不求聞?dòng)谌艘?。行古人之道，居于晉之鄙。晉之鄙人，熏其德而善良者幾千人。大臣聞而薦之，天子以為諫議大夫。人皆以為華，陽子不色喜。居于位五年矣，視其德，如在野，彼豈以富貴移易其心哉？

　　愈應(yīng)之曰：是《易》所謂恒其德貞，而夫子兇者也。惡得為有道之士乎哉?在《易·蠱》之“上九”云：“不事王侯，高尚其事?！薄跺俊分傲眲t曰：“王臣蹇蹇，匪躬之故?！狈蛞嘁运又畷r(shí)不一，而所蹈之德不同也。若《蠱》之“上九”，居無用之地，而致匪躬之節(jié)；以《蹇》之“六二”，在王臣之位，而高不事之心，則冒進(jìn)之患生，曠官之刺興。志不可則，而尤不終無也。今陽子在位，不為不久矣；聞天下之得失，不為不熟矣；天子待之，不為不加矣。而未嘗一言及于政。視政之得失，若越人視秦人之肥瘠，忽焉不加喜戚于其心。問其官，則曰諫議也；問其祿，則曰下大夫之秩秩也；問其政，則曰我不知也。有道之士，固如是乎哉?且吾聞之：有官守者，不得其職則去；有言責(zé)者，不得其言則去。今陽子以為得其言乎哉?得其言而不言，與不得其言而不去，無一可者也。陽子將為祿仕乎?古之人有云：“仕不為貧，而有時(shí)乎為貧?！敝^祿仕者也。宜乎辭尊而居卑，辭富而居貧，若抱關(guān)擊柝者可也。蓋孔子嘗為委吏矣，嘗為乘田矣，亦不敢曠其職，必曰“會(huì)計(jì)當(dāng)而已矣”，必曰“牛羊遂而已矣”。若陽子之秩祿，不為卑且貧，章章明矣，而如此，其可乎哉?

　　或曰：否，非若此也。夫陽子惡訕上者，惡為人臣招其君之過而以為名者。故雖諫且議，使人不得而知焉?！稌吩唬骸盃栍屑沃兗伍?，則人告爾后于內(nèi)，爾乃順之于外，曰：斯謨斯猷，惟我后之德”若陽子之用心，亦若此者。愈應(yīng)之曰：若陽子之用心如此，滋所謂惑者矣。入則諫其君，出不使人知者，大臣宰相者之事，非陽子之所宜行也。夫陽子，本以布衣隱于蓬蒿之下，主上嘉其行誼，擢在此位，官以諫為名，誠宜有以奉其職，使四方后代，知朝廷有直言骨鯁之臣，天子有不僭賞、從諫如流之美。庶巖穴之士，聞而慕之，束帶結(jié)發(fā)，愿進(jìn)于闕下，而伸其辭說，致吾君于堯舜，熙鴻號(hào)于無窮也。若《書》所謂，則大臣宰相之事，非陽子之所宜行也。且陽子之心，將使君人者惡聞其過乎?是啟之也。

　　或曰：陽子之不求聞而人聞之，不求用而君用之。不得已而起。守其道而不變，何子過之深也?愈曰：自古圣人賢士，皆非有求于聞?dòng)靡?。閔其時(shí)之不平，人之不義，得其道。不敢獨(dú)善其身，而必以兼濟(jì)天下也。孜孜矻矻，死而后已。故禹過家門不入，孔席不暇暖，而墨突不得黔。彼二圣一賢者，豈不知自安佚之為樂哉誠畏天命而悲人窮也。夫天授人以賢圣才能，豈使自有余而已，誠欲以補(bǔ)其不足者也。耳目之于身也，耳司聞而目司見，聽其是非，視其險(xiǎn)易，然后身得安焉。圣賢者，時(shí)人之耳目也；時(shí)人者，圣賢之身也。且陽子之不賢，則將役于賢以奉其上矣；若果賢，則固畏天命而閔人窮也。惡得以自暇逸乎哉?

　　或曰：吾聞君子不欲加諸人，而惡訐以為直者。若吾子之論，直則直矣，無乃傷于德而費(fèi)于辭乎?好盡言以招人過，國武子之所以見殺于齊也，吾子其亦聞乎?愈曰：君子居其位，則思死其官。未得位，則思修其辭以明其道。我將以明道也，非以為直而加入也。且國武子不能得善人，而好盡言于亂國，是以見殺?！秱鳌吩唬骸拔┥迫四苁鼙M言?！敝^其聞而能改之也。子告我曰：“陽子可以為有之士也?！苯耠m不能及已，陽子將不得為善人乎哉?

　　huò wèn jiàn yì dà fū yáng chéng yú yù ，kě yǐ wéi yǒu dào zhī shì hū zāi ?xué guǎng ér wén duō ，bú qiú wén yú rén yě 。háng gǔ rén zhī dào ，jū yú jìn zhī bǐ 。jìn zhī bǐ rén ，xūn qí dé ér shàn liáng zhě jǐ qiān rén 。dà chén wén ér jiàn zhī ，tiān zǐ yǐ wéi jiàn yì dà fū 。rén jiē yǐ wéi huá ，yáng zǐ bú sè xǐ 。jū yú wèi wǔ nián yǐ ，shì qí dé ，rú zài yě ，bǐ qǐ yǐ fù guì yí yì qí xīn zāi ？

　　yù yīng zhī yuē ：shì 《yì 》suǒ wèi héng qí dé zhēn ，ér fū zǐ xiōng zhě yě 。è dé wéi yǒu dào zhī shì hū zāi ?zài 《yì ·gǔ 》zhī “shàng jiǔ ”yún ：“bú shì wáng hóu ，gāo shàng qí shì ?！薄秊iǎn 》zhī “l(fā)iù èr ”zé yuē ：“wáng chén jiǎn jiǎn ，fěi gōng zhī gù 。”fū yì yǐ suǒ jū zhī shí bú yī ，ér suǒ dǎo zhī dé bú tóng yě 。ruò 《gǔ 》zhī “shàng jiǔ ”，jū wú yòng zhī dì ，ér zhì fěi gōng zhī jiē ；yǐ 《jiǎn 》zhī “l(fā)iù èr ”，zài wáng chén zhī wèi ，ér gāo bú shì zhī xīn ，zé mào jìn zhī huàn shēng ，kuàng guān zhī cì xìng 。zhì bú kě zé ，ér yóu bú zhōng wú yě 。jīn yáng zǐ zài wèi ，bú wéi bú jiǔ yǐ ；wén tiān xià zhī dé shī ，bú wéi bú shú yǐ ；tiān zǐ dài zhī ，bú wéi bú jiā yǐ 。ér wèi cháng yī yán jí yú zhèng 。shì zhèng zhī dé shī ，ruò yuè rén shì qín rén zhī féi jí ，hū yān bú jiā xǐ qī yú qí xīn 。wèn qí guān ，zé yuē jiàn yì yě ；wèn qí lù ，zé yuē xià dà fū zhī zhì zhì yě ；wèn qí zhèng ，zé yuē wǒ bú zhī yě 。yǒu dào zhī shì ，gù rú shì hū zāi ?qiě wú wén zhī ：yǒu guān shǒu zhě ，bú dé qí zhí zé qù ；yǒu yán zé zhě ，bú dé qí yán zé qù 。jīn yáng zǐ yǐ wéi dé qí yán hū zāi ?dé qí yán ér bú yán ，yǔ bú dé qí yán ér bú qù ，wú yī kě zhě yě 。yáng zǐ jiāng wéi lù shì hū ?gǔ zhī rén yǒu yún ：“shì bú wéi pín ，ér yǒu shí hū wéi pín ?！眞èi lù shì zhě yě 。yí hū cí zūn ér jū bēi ，cí fù ér jū pín ，ruò bào guān jī tuò zhě kě yě 。gài kǒng zǐ cháng wéi wěi lì yǐ ，cháng wéi chéng tián yǐ ，yì bú gǎn kuàng qí zhí ，bì yuē “huì jì dāng ér yǐ yǐ ”，bì yuē “niú yáng suí ér yǐ yǐ ”。ruò yáng zǐ zhī zhì lù ，bú wéi bēi qiě pín ，zhāng zhāng míng yǐ ，ér rú cǐ ，qí kě hū zāi ?

　　huò yuē ：fǒu ，fēi ruò cǐ yě 。fū yáng zǐ è shàn shàng zhě ，è wéi rén chén zhāo qí jun1 zhī guò ér yǐ wéi míng zhě 。gù suī jiàn qiě yì ，shǐ rén bú dé ér zhī yān ?！秙hū 》yuē ：“ěr yǒu jiā mó jiā yóu ，zé rén gào ěr hòu yú nèi ，ěr nǎi shùn zhī yú wài ，yuē ：sī mó sī yóu ，wéi wǒ hòu zhī dé ”ruò yáng zǐ zhī yòng xīn ，yì ruò cǐ zhě 。yù yīng zhī yuē ：ruò yáng zǐ zhī yòng xīn rú cǐ ，zī suǒ wèi huò zhě yǐ 。rù zé jiàn qí jun1 ，chū bú shǐ rén zhī zhě ，dà chén zǎi xiàng zhě zhī shì ，fēi yáng zǐ zhī suǒ yí háng yě 。fū yáng zǐ ，běn yǐ bù yī yǐn yú péng hāo zhī xià ，zhǔ shàng jiā qí háng yì ，zhuó zài cǐ wèi ，guān yǐ jiàn wéi míng ，chéng yí yǒu yǐ fèng qí zhí ，shǐ sì fāng hòu dài ，zhī cháo tíng yǒu zhí yán gǔ gěng zhī chén ，tiān zǐ yǒu bú jiàn shǎng 、cóng jiàn rú liú zhī měi 。shù yán xué zhī shì ，wén ér mù zhī ，shù dài jié fā ，yuàn jìn yú què xià ，ér shēn qí cí shuō ，zhì wú jun1 yú yáo shùn ，xī hóng hào yú wú qióng yě 。ruò 《shū 》suǒ wèi ，zé dà chén zǎi xiàng zhī shì ，fēi yáng zǐ zhī suǒ yí háng yě 。qiě yáng zǐ zhī xīn ，jiāng shǐ jun1 rén zhě è wén qí guò hū ?shì qǐ zhī yě 。

　　huò yuē ：yáng zǐ zhī bú qiú wén ér rén wén zhī ，bú qiú yòng ér jun1 yòng zhī 。bú dé yǐ ér qǐ 。shǒu qí dào ér bú biàn ，hé zǐ guò zhī shēn yě ?yù yuē ：zì gǔ shèng rén xián shì ，jiē fēi yǒu qiú yú wén yòng yě 。mǐn qí shí zhī bú píng ，rén zhī bú yì ，dé qí dào 。bú gǎn dú shàn qí shēn ，ér bì yǐ jiān jì tiān xià yě 。zī zī kū kū ，sǐ ér hòu yǐ 。gù yǔ guò jiā mén bú rù ，kǒng xí bú xiá nuǎn ，ér mò tū bú dé qián 。bǐ èr shèng yī xián zhě ，qǐ bú zhī zì ān yì zhī wéi lè zāi chéng wèi tiān mìng ér bēi rén qióng yě 。fū tiān shòu rén yǐ xián shèng cái néng ，qǐ shǐ zì yǒu yú ér yǐ ，chéng yù yǐ bǔ qí bú zú zhě yě 。ěr mù zhī yú shēn yě ，ěr sī wén ér mù sī jiàn ，tīng qí shì fēi ，shì qí xiǎn yì ，rán hòu shēn dé ān yān 。shèng xián zhě ，shí rén zhī ěr mù yě ；shí rén zhě ，shèng xián zhī shēn yě 。qiě yáng zǐ zhī bú xián ，zé jiāng yì yú xián yǐ fèng qí shàng yǐ ；ruò guǒ xián ，zé gù wèi tiān mìng ér mǐn rén qióng yě 。è dé yǐ zì xiá yì hū zāi ?

　　huò yuē ：wú wén jun1 zǐ bú yù jiā zhū rén ，ér è jié yǐ wéi zhí zhě 。ruò wú zǐ zhī lùn ，zhí zé zhí yǐ ，wú nǎi shāng yú dé ér fèi yú cí hū ?hǎo jìn yán yǐ zhāo rén guò ，guó wǔ zǐ zhī suǒ yǐ jiàn shā yú qí yě ，wú zǐ qí yì wén hū ?yù yuē ：jun1 zǐ jū qí wèi ，zé sī sǐ qí guān 。wèi dé wèi ，zé sī xiū qí cí yǐ míng qí dào 。wǒ jiāng yǐ míng dào yě ，fēi yǐ wéi zhí ér jiā rù yě 。qiě guó wǔ zǐ bú néng dé shàn rén ，ér hǎo jìn yán yú luàn guó ，shì yǐ jiàn shā 。《chuán 》yuē ：“wéi shàn rén néng shòu jìn yán ?！眞èi qí wén ér néng gǎi zhī yě 。zǐ gào wǒ yuē ：“yáng zǐ kě yǐ wéi yǒu zhī shì yě 。”jīn suī bú néng jí yǐ ，yáng zǐ jiāng bú dé wéi shàn rén hū zāi ?